تنگ بودن فک بالا می‌تواند مشکلات زیادی از جمله نامرتب بودن دندان‌ها را ایجاد کند. این مساله در موارد حاد حتی منجر به مشکلات و اختلالات تنفسی نیز می‌شود. پالاتال اکسپندر روشی است که به کمک آن می‌توان فضای کافی در فک برای دندان‌ها ایجاد کرد. از این روش معمولا در راستای ارتودنسی و رفع ناهنجاری‌های فک استفاده می‌شود. در این مقاله به طور کامل با وسیع کننده کام، نحوه عملکرد و انواع آن آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
پالاتال اکسپندر چیست؟
پالاتال اکسپندر (Palatal Expander) به معنای وسیع کردن سقف دهان یا همان کام است. بعضی از افراد به صورت ژنتیکی، کام کوچکی دارند که باعث بروز مشکل در رشد دندان‌ها می‌شود. از آن‌جایی که سقف دهان از دو استخوان جدا از هم تشکیل شده، می‌توان تا قبل از سن بلوغ با استفاده از روش پاتال اکسپندر آن‌ها را تا حدودی از هم فاصله داد. در نتیجه این فاصله، کام بزرگتر شده و قوس دندانی کامل می‌شود.
البته نکته‌ای که باید در مورد وسیع کننده کام گفته شود این بوده که این روش بخشی از ارتودنسی است. به این معنا که در صورتی که فک بالا فضای کافی برای دندان‌ها نداشته یا مشکلات بایت وجود داشته باشد، به کمک پاتال اکسپندر فضای کافی را ایجاد می‌کنند.
نحوه عملکرد وسیع کننده کام
اکسپندر دندان روی سقف دهان قرار می‌گیرد و دو تکیه‌گاه به هر دو طرف دهان دارد. یکی روی آخرین دندان و دیگری پشت دندان‌های نیش قرار می‌گیرد. نحوه عملکرد وسیع کننده کام به این صورت بوده که بعد از قرارگیری اولیه توسط دندانپزشک، باید روزانه به میزان مشخصی پیچ آن باز شود.
باز شدن آهسته و تدریجی پیچ باعث می‌شود تا فشار وارد شده به استخوان‌های فک بالایی چندان شدید نباشد. به همین دلیل به جز روزهای ابتدایی و هربار بعد از مراجعه به متخصص ارتودنسی، نباید درد شدیدی را احساس کنید. وارد کردن فشار به صورت آهسته، استخوان‌های فک را باز می‌کند. در نهایت بعد از گذشت چند هفته تا چند ماه، فک در موقعیت جدید خود ثابت می‌شود.
در صورتی که فشار و درد شدیدی را به طور مداوم احساس می‌کردید، باید به متخصص مراجعه کنید. درد پالاتال اکسپندر نباید بیشتر از حد توان باشد و با مصرف مسکن‌هایی مانند استامینوفن نیز برطرف می‌شود.
کاربرد وسیع کننده کام چیست؟
گفتیم که هدف از وسیع کننده کام در بزرگسالان و کودکان این است که سقف دهان بزرگتر شود. در نتیجه بزرگ شدن کام، فک نیز فضای بیشتری را برای دندان‌ها خواهد داشت. به صورت کلی از پالاتال اکسپندر در موارد زیر استفاده می‌شود:
- افزایش فضای دندان: در بعضی از افراد، هنگام مراجعه برای ارتودنسی مشخص می‌شود که فضای کافی برای منظم کردن دندان‌ها را ندارند. در این صورت باید قبل از اینکه تجهیزات ارتودنسی در دهان قرار گیرد، کام بزرگتر شود.
- دندان پنهان: قبل از سن بلوغ اگر دندانپزشک تشخیص دهد که تعداد دندان‌های پنهان فرد زیاد است، با استفاده از اکسپندر دندان، فضا را برای خروح دندان فراهم می‌کنند.
- مشکلات مربوط به بایت: مشکلات مربوط به بایت به خصوص کراس بایت (جلو زدن دندان‌های پایین) از آن دست مواردی بوده که باید باید با وسیع کننده کام مورد درمان قرار بگیرد تا تعادل در فک‌ها ایجاد شود.
- بهبود مشکلات تنفسی: تنگ بودن بیش از حد فک بالا، مانع از نفس کشیدن راحت به خصوص در زمان ورزش یا خواب می‌شود. به همین دلیل این راهکار برای بهبود تنفس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اصلاح فک: اگر استخوان فک در سن رشد به اندازه نرمال تغییر از خود نشان ندهد، باید با روش‌هایی مانند پالاتال اکسپندر ساختار آن را اصلاح کرد.
انواع وسیع کننده های کام
پالاتال اکسپندر انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع فک، مشکل بیمار و سن او انتخاب می‌شود. برای اینکه نتیجه مطلوبی مشاهده شود، باید وسیع کننده کام متناسب با شرایط انتخاب شود. البته که انتخاب نوع وسیع کننده توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌شود اما شما هم بهتر است با آن‌ها آشنایی داشته باشید.
وسیع کننده کام سریع
پالاتال اکسپندر سریع (Rapid Palatal Expander) یکی از معمول‌ترین انواع وسیع کننده است. مدل اکسپندر سریع به این صورت بوده که روی دندان‌های آسیاب بالا ثابت شده و با یک اتصال از روی سقف دهان به هم متصل هستند.
در وسط این بخش میانی، یک پیچ قرار دارد که بیمار باید روزانه آن را تنظیم کند. با این وسیله می‌توان کراس بایت را اصلاح کرده و فضای فک را برای دندان‌های بیشتر گسترش داد.
وسیع کننده کام آرام
در مقابل اکسپندر سریع، وسیع کننده کام آرام نیز وجود دارد که عملکرد آن کاملا مشابه اما با سرعت کمتر است. اکسپندر آرام (Slow Palatal Expander) فشار کمتری را به استخوان‌های فک وارد می‌کند. به همین دلیل افرادی که آستانه تحمل درد کمتری دارند، بهتر است از این مدل استفاده کنند.
وسیع کننده هایرکس
یک روش دیگر برای وسیع کردن کام، استفاده از اکسپندر هایرکس (Hyrax Expander) است. در این روش روی دندان‌های عقبی پیچ‌های فلزی قرار می‌گیرند. این پیچ‌ها به کمک بندهایی به هم متصل می‌شوند و در گذر زمان می‌توانند کام را گسترش دهند.
وسیع کننده کام متحرک
اکسپندر متحرک (Removable Palatal Expander) را می‌توان زمان غذا خوردن یا مواقع مشابه از دهان خارج کرد. بنابراین سرعت عملکرد آن کندتر بوده و بیشتر برای رفع مشکلات جزئی مناسب است. از این مدل بهتر است برای کودکان استفاده نشود زیرا احتمال بهانه‌گیری و عدم همکاری وجود دارد.
وسیع کننده کام هیبریدی
اکسپندر هیبریدی (Hybrid Expander) ترکیبی از دو مدل ثابت و متحرک بوده و بخشی از آن روی دندان ثابت شده و بخش دیگر قابلیت جابجایی دارد. این اکسپندر دندان هیبریدی برای افرادی که نیاز دارند تا گسترش کام در آن‌ها به صورت کنترل شده صورت بگیرد، گزینه مناسبی است.
وسیع کننده کام میدپالاتال اسکرو
مید پالاتال اسکرو (Implant Supported Expander) یک وسیع کننده کام در بزرگسالان است. بعد از سن بلوغ، استخوان‌ها شروع به سفت شدن می‌کنند و سخت‌تر می‌توان تغییراتی در آن‌ها ایجاد کرد.
با استفاده از این وسیع کننده مینی اسکروهایی به استخوان فک وصل می‌شوند. بنابراین نیروی بیشتری به فک برای گسترش ایجاد می‌کنند. این روش را می‌توان به نوعی جایگزین جراحی در بزرگسالان معرفی کرد.
وسیع کننده کواد هلیکس
آخرین روشی که به کمک آن عملیات وسیع کردن کام انجام می‌شود کواد هلیکس (Quad Helix Expander) است. در این روش 4 حلقه فلزی روی دندان‌های عقبی قرار می‌گیرند. سپس نیروی لازم برای جابجایی و گسترش فک را ایجاد می‌کنند. در این روش نیاز به تنظیمات خاصی نبوده اما از طرفی جز روش‌های پرطرفدار هم نیست.
مدت زمان استفاده از اکسپندر کام
معمولا برای کودکان و نوجوانان از یک ماه تا 3 ماه این مدت متغیر خواهد بود. این در حالی است که در بزرگسالان شاید تا یک سال هم طول بکشد.
به طور کلی مدت زمان استفاده از اکسپندر کام بستگی به شرایط بیمار دارد. عواملی مانند شدت ناهنجاری و سن تاثیر بسیار زیادی در این زمان دارند. به عنوان مثال یک نوجوان 12 ساله استخوان‌های نرم‌تری برای جابجایی نسبت به یک فرد بزرگسال 35 ساله دارد.
بهترین سن استفاده از وسیع کننده کام
به نقل از orthodontistwhittier بهترین سن برای استفاده از پالاتال اکسپندر بین 7 تا 8 سال است. در این بازه زمانی استخوان های کام هنوز در حال شکل گیری هستند و متخخص ارتودنسی راحت تر می‌تواند آن‌ها را شکل دهد.
Typically, the best age for palatal expansion from a Whittier orthodontist is between the ages of seven to eight years. During this period in a child’s life, the palate is still forming, so it’s easier for an orthodontist to expand and reshape it.
از طرفی نیازی به روش‌های تهاجمی مانند عمل جراحی هم نیست. یک نکته مهم این است که استفاده از روش وسیع کردن کام در سنین پایین به صورت مستقیم روی هزینه ارتودنسی تاثیر خواهد گذاشت.
مراقبت های لازم برای نگهداری از پالاتال اکسپندر
برای اینکه در مدت استفاده از پالاتال اکسپندر نتیجه مناسب را دریافت کنید و همچنین این دوران منجر به وارد شدن آسیب به بخش‌های مختلف دهان و دندان‌ها نشود، باید با مراقبت‌های لازم و روش‌های نگهداری آشنا باشید:
- مسواک زدن: بعد از هر وعده و میان‌وعده غذایی بهتر است دندان‌های خود را مسواک بزنید. این باعث می‌شود تا مواد غذایی در ناحیه اکسپندر باقی نماند.
- دهان‌شویه: مصرف روزانه دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال مانع از تجمع پلاک‌ها و باکتری‌ها در دهان به خصوص در فضای وسیع کننده کام می‌شود.
- اجتناب از غذاهای نامناسب: مصرف مواد غذایی چسبناک مانند آدامس و تافی، سوهان، آجیل و کارامل می‌تواند به اکسپندر آسیب وارد کند.
- تنظیم دقیق اکسپندر: اکسپندر دندان را کاملا مطابق با دستور دندانپزشک و در زمان مشخص تنظیم کنید. توصیه می‌شود تا اگر درد زیادی احساس می‌کنید در اکسپندر تغییری ایجاد نکنید زیرا روند درمان مختل می‌شود.
- مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی: در زمان‌های مشخص شده به متخصص خود مراجعه کنید. این مراجعه منظم باعث می‌شود تا ارتودنتیست عملکرد دستگاه را به موقع بررسی کرده و نتایج بهتری مشاهده کنید.
- افزایش آستانه تحمل: در روزهای ابتدایی فشار و اذیت اکسپندر داخل دهان زیادی است. به همین دلیل باید سعی کنید آستانه تحمل درد خود را افزایش داده و با مصرف غذاهای نرم، از این روزها عبور کنید.
سوالات متداول
در این بخش به سوالات پرتکرار شما در مورد وسیع کننده های کام پاسخ می‌دهیم.
آیا استفاده از وسیع کننده کام درد دارد؟
استفاده از وسیع کننده کام به خصوص در روزهای ابتدایی درد و ناراحتی دارد که می‌توان با مصرف مسکن کنترل کرد اما به مرور این درد برطرف خواهد شد.
آیا می‌توان با پالاتال اکسپندر غذا خورد؟
بستگی به نوع پالاتال اکسپندر دارد. اگر وسیع کننده کام شما ثابت باشد، بله می‌توانید با آن غذا و نوشیدنی هم میل کنید.
بررسی دندان‌ها و فک به صورت تخصصی قبل از انجام ارتودنسی و نیازسنجی استفاده از پالاتال اکسپندر در کلینیک ایده آل توسط متخصص انجام می‌شود. شما می‌توانید با توجه به محل سکونت خود به یکی از کلینیک‌های شرق یا غرب ایده آل مراجعه کنید تا روند درمان ارتودنسی با وسیع کننده کام، زیر نظر بهترین متخصصان صورت بگیرد.
