عارضه ژنتیکی لب شکری چیست؟ شکاف لب یا (Cleft lip) به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک شکاف و یک فضای باز در طول لب وجود داشته باشد. لب شکری میتواند کوچک یا بزرگ باشد به طوری که لب فوقانی و بینی را به هم وصل کند.
شکاف کام (Cleft palate) نیز هنگامی رخ میدهد که سقف دهان در حین رشد اولیه جنین در داخل رحم مادر، به درستی بسته نشود. کام از دو قسمت به نام های کام سخت و کام نرم تشکیل شده است. که هر یک از آنها قابلیت شکاف برداشتن دارد.
فهرست مطالب
علل شکاف کام و شکاف لب
علت شکاف کام در جنین هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما پزشکان معتقدند که این نقص به دلیل تاثیرات عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می دهد. اگر یک یا هر دو والدین ژن ناقص مربوط به ایجاد این نقص را حمل کنند احتمالا فرزندشان نیز دچار این نقص خواهد شد.
علاوه بر عوامل ژنتیکی، محققان معتقدند که انجام برخی از کارها در طی دوره بارداری میتواند در به وجود آمدن شکاف لب و شکاف کام در جنین تاثیر داشته باشد. برای مثال موارد زیر میتوانند باعث بروز چنین نقصی شوند:
- سیگار کشیدن مادر
- نوشیدن الکل مادر طول بارداری
- سوء مصرف مواد مخدر مادر در دوران بارداری
- دیابتی بودن مادر باردار
- عدم دریافت ویتامین های ضروری پیش از بارداری مثل اسید فولیک
شکاف می تواند به عنوان یک نقص جداگانه هنگام تولد یا به عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی بزرگتر و جدیتر مانند سندرم وان-در-وود یا سندروم ولوکاردیوفاسیال رخ دهد که هر دو اختلال ناهنجاری ژنتیکی هستند.
تشخیص شکاف کام و لب در دوران جنینی
با کمک امواج اولتراسوند میتوان وجود این مشکل را در طی دوره بارداری تشخیص داد. اگر پزشک تشخیص دهد که جنین شما شکاف کام یا لب دارد، ممکن است مقداری از حجم مایع آمنیوتیکی که جنین را احاطه کرده است بردارد تا وجود این بیماری را بررسی کند.
درمان شکاف کام و لب
درمان این نواقص بستگی به سطح و شدت شکاف لب یا کام کودک شما دارد. پروسه درمانی اغلب به منظور بستن شکاف ایجاد شده و بازسازی صورت و کام کودک خواهد بود.
برای این منظور ممکن است در چندین نوبت بر روی بیمار عمل جراحی زیبایی صورت بگیرید.
در طی پروسه درمان جراحی تیمی از متخصصان ممکن است با شما و فرزند شما همکاری کنند. به عنوان مثال، اگر فرزند شما به دلیل شکاف در گفتار مشکل دارد، ممکن است با یک گفتاردرمان کار کند.
تیم فرزند شما ممکن است شامل یک جراح پلاستیک، جراح دهان و دندان و یا یک متخصص ارتودنسی باشد.
عمل جراحی
ایده آل ترین زمان برای انجام جراحی ترمیم لب شکری بهتر است در سال اول زندگی او باشد. با این حال، ممکن است در دوران نوجوانی فرزندتان به جراحی های اضافی بازسازی و ترمیم نیاز داشته باشد.
عمل جراحی ترمیم شکاف لب
توصیه می شود وقتی که فرزند شما بین 10 هفته تا 1 سالگی است، برای ترمیم لب شکری او اقدام کنید. اگر فرزند شما شکاف خاصی دارد، پزشک ممکن است بخواهد بطور موقت اقدام به دوختن شکاف کند تا زمانی که یک جراحی ترمیمی اساسی ترتیب دهد.
در حین انجام عمل جراحی ترمیمی لب شکری، کودک شما تحت بیهوشی قرار می گیرد و یک جراح به کمک هر دو لبه جدا شده لب، شکاف را میبندد و باعث عریض تر شدن لب کودک خواهد شد.
عمل جراحی ترمیم شکاف کام
پزشکان معمولاً هنگامی که کودک شما بین 6 تا 18 ماه سن دارد، عمل ترمیم شکاف کام را انجام می دهند. در حین عمل، ماهیچه ها و بافت های دو طرف کام یا سقف دهان کاملاً به هم وصل می شوند تا شکاف بسته شود.
روند ترمیم در این عمل کمی طولانی تر است زیرا اگر کودک همکاری نکند ممکن است روند ترمیم با مشکل مواجه شود.
عوارض شکاف لب در نوزادان
شکاف کام یا شکاف لب با نقص فیزیکی که در بافتهای لب و دهان ایجاد میکنند، عوارضی برای نوزاد به همراه دارد. شایعترین عوارض شکاف کام نوزاد که در صورت عدم درمان ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد عبارتند از:
- اختلال تغذیه
- عوارض دندانی
- عفونت گوش میانی
- مشکلات گفتاری
مشکلات تغذیه
با وجود شکاف کام، چون مانعی بین دهان و بینی وجود ندارد، هنگام شیر خوردن، شیر از بینی نوزاد خارج میشود. این موضوع مشکلات متعددی را برای تغذیه نوزاد ایجاد میکند.
مشکلات دندانی
نوزادانی که با اختلال کام شکاف دار یا لب شکری متولد میشوند در آینده با مشکلات دندانی نیز مواجه خواهند شد.
معمولا تعداد دندانهای این نوزادان کمتر یا بیشتر از حالت نرمال است و یا ممکن است دندان لق داشته باشند. در سنین کودکی و نوجوانی برای درمان، به خدمات ارتودنسی نیاز پیدا میکنند.
عفونت مکرر گوش میانی
یکی دیگر از عوارض شکاف کام در بزرگسالی و کودکی، بروز عفونتهای مکرر در گوش میانی و شیپور استاش است. شیپور استاش در ناحیه پشت بینی قرار گرفته و تا قسمت گوش میانی و گلو ادامه دارد. این عضو، وظیفه تخلیه مایعات از گوش و حفظ تعادل بدن را بر عهده دارد.
در افرادی که دچار شکاف کام هستند، مایعات گوش به درستی تخلیه نشده و زمینه برای عفونت گوش میانی در آنها فراهم است. این عارضه ممکن است موجب کم شنوایی نوزاد نیز شود.
اختلالات گفتاری
نوزادانی که دچار لب شکری یا شکاف کام هستند، در سنین کودکی در گفتار و ادای صحیح کلمات با مشکل مواجه میشوند و اصطلاحا تو دماغی حرف میزنند.
روش های جلوگیری از شکاف لب و کام
شکاف کام و لب از جمله نقصهای مادرزادی است از دوران جنینی قابل تشخیص است.
اگرچه عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز این عارضه دارند اما اقداماتی برای جلوگیری از شکاف کام در جنین وجود دارد که ریسک ابتلا به این نقص را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد. از جمله:
- دوری مادران باردار از استرسهای روانی و محیطی
- تغذیه مناسب و مصرف متعادل مواد معدنی، ویتامینها و مکملهای ضروری از قبیل ویتامینهای گروه B، ویتامین A و اسید فولیک به ویژه در سه ماه اول بارداری
- عدم مصرف الکل، سیگار و دخانیات در دوران بارداری
- کنترل بیماری دیابت
- مدیریت مصرف داروها با مشورت پزشک
- درمان عفونتهای باکتریای و ویروسی و بیماریهایی مانند سرخک و سرخجه
- مشاوره ژنتیک قبل از بارداری برای ارزیابی خطر و ارائه راهکارهای پیشگیرانه در صورت وجود سابقه خانوادگی لب شکری یا شکاف کام
عوارض شکاف کام در بزرگسالی
درصورتی که شکاف کام نوزاد در زمان مناسب درمان نشود، در بزرگسالی عوارضی را برای فرد ایجاد میکند. برخی عوارض شکاف کام در بزرگسالی شامل موارد زیر است:
- مشکلات دندانی از قبیل نامرتبی دندانها و پوسیدگی
- مشکلات گفتاری و تلفظ کلمات
- مشکل در جویدن و بلع غذا
- عوارض مربوط به گوش میانی و مشکل کم شنوایی
- بیماریهای عفونی گوش
برخی والدین به دلیل اینکه نمیدانند عمل شکاف کام چگونه است و از عوارض بعد از عمل شکاف کام و لب در نوزاد هراس دارند، فرآیند درمان این عارضه را به بزرگسالی موکول میکنند.
چنانچه در سن نوزادی اقدامی برای درمان لب شکری انجام نشود، باید تا سن 7 سالگی برای انجام عمل جراحی کاهش دفورمیتی لبها و دندانها صبر کرد. پس از آن نیز در سن 14 تا 16 سالگی عمل پیوند غضروف برای درمان کامل عارضه انجام میشود.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما در مورد شکاف کام و لب نوزاد پاسخ میدهیم.
عمل شکاف لب و کام در چه سنی انجام میشود؟
عمل جراحی اصلاح شکاف لب در سن 3 تا 6 ماهگی و جراحی ترمیم شکاف کام تا سن 12 ماهگی قابل انجام است. در اغلب نوزادان مشکل با یک بار جراحی رفع میشود. اما گاهی جراحی مجدد لازم است که از 2 سالگی تا اواخر سن نوجوانی میتوان برای آن اقدام کرد.
برای درمان لب شکری به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
از آنجایی شکاف لب و کام مشکل پیچیدهای است که نواحی مختلف صورت نوزاد از جمله فک، دندانها، گوش و … را درگیر میکند، برای درمان آن حضور تیمی از پزشکان و متخصصان ضروری است.
در تیم پزشکی درمان شکاف کام، متخصص اطفال، جراح پلاستیک و زیبایی، متخصص گوش و حلق و بینی، جراح فک و صورت و متخصص ارتودنسی حضور دارند. شما میتوانید در ابتدا به هریک از این پزشکان مراجعه کرده و روند درمان را پیگیری کنید.
آیا شکاف کام و لب درمان کامل دارد؟
درمان لب شکری و کام شکاف دار معمولا شامل عمل جراحی برای بستن شکاف لب و کام است که در ماههای اول زندگی نوزاد انجام میشود.
بعد از این جراحی اولیه ممکن است نیاز به درمانهای تکمیلی مانند عمل شیپور استاش گوش، جراحی زیبایی و بازسازی صورت، گفتار درمانی و ارتودنسی وجود داشته باشد. با همه اینها، شکاف کام و لب کاملا قابل درمان است و جای نگرانی ندارد.
زمان مناسب برای شروع ارتودنسی کودکان لب شکری کی است؟
برنامه درمانی ارتودنسی برای بیماران لب شکری کام شکاف دار از حدود یکسالگی آغاز میشود. در سن شش سالگی از ابزارهای ارتودنسی متحرک مانند وسیع کننده کام برای ایجاد عرض طبیعی در کام و رشد نرمال دندانها استفاده خواهد شد.
پس از آن عمل پیوند استخوان در سن 8 تا 11 سالگی و در زمان رشد دندان نیش توصیه میشود. در نهایت، بهترین سن برای شروع ارتودنسی ثابت با هدف اصلاح موقعیت دندانها و وضعیت فکها سن 12 سالگی است.
شکاف کام در کدام قسمت دهان رخ میدهد؟
شکاف کام همانطور که از نام آن مشخص است در قسمت کام یا سقف دهان ایجاد میشود. این عارضه سخت کام (قسمت استخوانی جلوی سقف دهان) و نرم کام (قسمت نرم و پشت سقف دهان) را درگیر میکند.
اگر کودکی دارید که با مشکل شکاف لب یا کام مواجه است، درست به اندازه کودکتان ممکن است اذیت شوید. زیرا باید به کودک خود توجه زیادی کنید و به موقع برای درمان لب شکری او اقدام کنید.
سعی کنید از تیم درمانی کودک خود کمک بگیرید تا بهترین راه حل ها را برای مدیریت درمان شکاف کام یا لب، از طریق آن ها دریافت کنید.
با سلام چرا کسی به این بیماری اهمیت نمیده بیماری که تا آخر عمر نفر باهاش هست چرا جزو بیماریهای خاص نیست