دندان نیش نهفته یکی از مشکلات شایع دندانپزشکی به ویژه در ناحیه فک بالا است که علائمی همچون درد، التهاب و عفونت را به همراه دارد. دندان نیش به دام افتاده در بافت لثه یا استخوان فک اگر درمان نشود، علاوه بر چالشهای عملکردی و زیبایی میتواند عوارض جدی مانند تخریب بافت فک یا صدمه به دندانهای مجاور را برای فرد ایجاد کند.
در حال حاضر ابزار و تکنیکهای مختلفی برای درمان دندان نیش نهفته وجود دارد که هدف همه آنها بیرون کشیدن دندان نیش و قرار گرفتن این دندان در موقعیت صحیح خود در قوس فک است.
برا کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع دندان نهفته نیش، روشهای تشخیص و درمان نهفتگی این دندان تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
دندان نهفته چیست؟
دندان نهفته به دندانی گفته میشود که به دلایل مختلف در داخل لثه یا استخوان فک گیر افتاده است. این دندان نمیتواند به خوبی رشد کرده و در کنار سایر دندانها قرار بگیرد و به صورت پنهان در زیر بافت لثه باقی میماند. اگر تنها بخش از دندان از لثه خارج شده باشد به آن دندان نیمه نهفته میگویند.
شایعترین نهفتگیهای دندان بعد از دندان عقل، مربوط به دندان نیش است. نهفتگی دندان نیش معمولا به دلایل زیر رخ میدهد:
- عوامل ژنتیکی
- نبودن فضای کافی برای رویش دندان نیش
- بزرگ بودن دندان نیش
- از دست دادن زود هنگام دندانهای شیری
- نیفتادن یا دیر افتادن دندان شیری
- رویش نامنظم دندانهای دیگر
- ناتوانی در طی کردن مسیر رشد طبیعی هم راستا با سایر دندانها
- کیستها یا سایر ساختارهای غیر عادی در مسیر رویش دندان نیش
دندان نیش نهفته ممکن است با درد و ناراحتی همراه باشد یا اصلا علائمی نداشته باشد. اما با مراجعه منظم به دندانپزشک و چکاپ مستمر دندانها میتوان از بروز مشکلات جدی و آسیب به دندانهای نهفته پیشگیری کرد.
انواع دندان نیش نهفته
انواع دندان نهفته نیش را میتوان اینگونه تقسیم بندی کرد:
نهفتگی دندان نیش فک بالا (Maxillary Canine Impaction)
دندان نیش نهفته در هر دو فک مشاهده میشود اما نهفتگی دندان نیش فک بالا شیوع بیشتری دارد و اصلیترین علت آن کمبود فضا در فک و عوامل ژنتیکی است. این دسته از نهفتگی دندان خود دارای دو نوع است:
- نهفتگی به سمت لب (Labial Impaction): در این نوع نهفتگی، دندان نیش فک بالا در قسمتی از لثه به سمت لب است، به دام میافتد. شایعترین نوع دندان نهفته نیش، همین حالت است.
- نهفتگی به سمت کام (Palatal Impaction): در این حالت، دندان نیش فک بالا به سمت کام (سقف دهان) نهفته شده در بافت لثه گیر میکند.
نهفتگی دندان نیش فک پایین (Mandibular Canine Impaction)
تاخیر در رویش دندان نیش، وجود موانع مکانیکی مانند بافت استخوانی یا اجزای دندانهای مجاور، اختلالات ژنتیکی و کمبود فضا از جمله دلایل نهفتگی دندان نیش در فک پایین هستند. (به نقل از NIH)
انواع دندان نیش نهفته فک پایین شامل موارد زیر است:
- نهفتگی به سمت لب (Labial Impaction): در این نوع نهفتگی، دندان نیش پایین در حالی که به سمت لب متمایل است درون لثه پنهان میماند.
- نهفتگی به سمت زبان (Lingual Impaction): در این حالت، دندان نیش پایین در قسمت داخلی دهان و به سمت زبان کج شده و در بافت لثه باقی مانده است.
نهفتگی افقی دندان نیش (Horizontal canine impaction)
در این نوع از نهفتگی، دندان نیش به جای رشد عمودی یا زاویه دار، به صورت افقی درون فک و زیر لثه پنهان میماند. این وضعیت در هر دو فک ممکن است اتفاق بیفتد.
نهفتگی دندان نیش به سمت داخل فک
گاهی مشاهده میشود که دندان نیش نهفته در خلاف جهت سایر دندانها قرار گرفته است. یعنی دندان به جای رویش به سمت حفره دهان، رو به داخل استخوان فک رشد کرده و زیر لثه مخفی مانده است.
دندان نیش نهفته چطور تشخیص داده میشود؟
دندان کانین نهفته علائمی و نشانههایی دارد که با مشاهده آنها باید به دندانپزشک مراجعه کنید. رایجترین علائم نهفتگی دندان نیش عبارتند از:
- نیفتادن دندان شیری تا سنین نوجوانی
- مشاهده نکردن دندان نیش دائمی در دهان تا سالهای نوجوانی
- احساس درد در محل دندان و سرایت آن به فک و گردن
- ایجاد کیست و عفونت در محل دندان نیش و نواحی اطراف
- شلوغی و ازدحام دندانها
- مشکل در جویدن و صحبت کردن
اگر شک دارید که دندان نیش شما نهفته است یا خیر هر چه سریعتر برای تشخیص زود هنگام به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید.
دندانپزشک با معاینه و بررسی وضعیت قرارگیری دندانها و نیز با کمک تصاویر رادیولوژی میتواند نهفتگی دندان نیش را تشخیص دهد. گاهی نیز برای بررسی بیشتر و به دست آوردن اطلاعات سه بعدی از وضعیت دندان نهفته انجام سی تی اسکن تجویز میشود.
روش های درمان دندان نهفته نیش
هدف از درمان دندان نیش نهفته، خارج کردن این دندان از داخل استخوان فک و زیر بافت لثه و هدایت آن به سمت جایگاه مناسب خود است. به طوری که همتراز و هماهنگ با سایر دندانها در قوس فک قرار بگیرد.
نحوه درمان دندان نهفته نیش به سن بیمار، میزان نهفتگی و وضعیت دندان نهفته در استخوان فک بستگی دارد. روشهای متداول درمان دندان کانین نهفته شامل این گزینهها است:
کشیدن دندان نیش شیری
اولین قدم برای دندان نیش پنهان در زیر لثه، ایجاد فضای کافی برای رویش آن است. اگر نهفتگی دندان کانین زود تشخیص داده شود میتوان با کشیدن دندان نیش شیری یا سایر دندانهایی که مسیر رویش دندان نیش را مسدود کردهاند، راه را برای رشد طبیعی این دندان باز کرد.
کشیدن دندان نیش نهفته
بر خلاف دندان عقل، که در صورت نهفتگی معمولا کشیده میشود، در درمان دندان کانین نهفته دندانپزشک تمام تلاشش را میکند که این دندان را حفظ کند. زیرا دندان نیش نقش مهمی در گاز زدن و جویدن غذا، تلفظ صحیح کلمات و زیبایی لبخند دارد.
اما در مواردی که امکان حرکت دندان به سمت موقعیت مناسب وجود ندارد باید به سراغ روشهای درمان دندان نیش نهفته بدون ارتودنسی رفت. در واقع در این شرایط چارهای جز کشیدن دندان باقی نمیماند.
آنکیلوز (عدم جابجایی دندان به دلیل جوش خوردن به استخوان فک)، نهفتگی شدید، احتمال تحلیل دندان، وجود کیست و تومور در اطراف دندان و احتمال آسیب به دندانهای مجاور از جمله دلایل کشیدن دندان کانین است.
کشیدن دندان نیش نهفته، یک جراحی ساده است که با بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی در مطب انجام میشود. دندانپزشک لثه را شکافته و بعد از خارج کردن دندان، آن را بخیه میزند. دندان نیش از دست رفته را میتوان با ایمپلنت یا بریج جایگزین کرد.
جراحی اکسپوژر و براکتینگ
در صورتی که وضعیت دندان کانین نهفته در فک به گونهای باشد که بتوان به کمک درمان ارتودنسی آن را در موقعیت صحیح قرار دارد و بیمار شرایط استفاده از دستگاه ارتودنسی برای حداقل دو سال را داشته باشد، دندانپزشک روش جراحی اکسپوژر و براکتینگ را برای درمان دندان نهفته نیش به کار میبرد. این روش شامل یک جراحی ساده و ارتودنسی دندان نیش است.
نحوه جراحی اکسپوژر و ارتودنسی دندان نیش
فرآیند جراحی اکسپوژر به صورت زیر انجام میشود:
- دندانپزشک یا جراح با یک برش کوچک در محل نهفتگی دندان نیش، بخشی از بافت لثه و استخوان فک را برمیدارد تا تاج دندان ظاهر شود.
- پس از آن ناحیه جراحی بخیه و پانسمان میشود. برای ایجاد برش در لثه، میتوان به جای تیغ جراحی از اشعه لیزر استفاده کرد.
- بعد از بهبود زخم جراحی، مراحل ارتودنسی برای اصلاح جایگاه دندان نیش آغاز میشود.
- ارتودنتیست یک براکت را روی تاج نمایان شده دندان نیش قرار میدهد و زنجیر کوتاهی را به آن وصل میکند.
- سمت دیگر این زنجیر به سیم ارتودنسی متصل میشود تا با تنظیم دستگاه ارتودنسی و ایجاد کشش فرآیند حرکت و جابجایی دندان نیش آغاز شود.
در طول دوره درمان که حدود 1 تا 2 سال طول میکشد بیمار باید به طور مرتب به متخصص ارتودنسی مراجعه نماید تا دندان به جایگاه درست خود برسد.
پیوند دندان نیش نهفته
یک روش برای درمان دندان نیش نهفته بدون ارتودنسی، عمل پیوند یا بازکاشت دندان است. در صورتی فضای کافی در قوس فک برای قرار گیری دندان کانین وجود داشته باشد اما این دندان به نحوی در بافت لثه گیر افتاده باشد که نتوان با دستگاه ارتودنسی آن را جابجا کرد، عمل پیوند دندان نیش انجام میشود.
در این روش دندانپزشک یا جراح فک ابتدا دندان کانین نهفته با دقت از داخل بافت لثه خارج میکند، سپس آن را د موقعیت صحیح پیوند میزند. دندان پیوندی به مدت 2 تا 3 هفته باید آتل شود تا به درستی به استخوان فک جوش بخورد.
اگر دندان نیش را درمان نکنیم چه میشود؟
درمان نکردن دندان نیش نهفته میتواند عوارض و خطرات جدی برای سلامت دهان و دندانها ایجاد کند. حتی اگر دندان نهفته کانین شما هیچ درد و علائمی ندارد باید به طور مرتب معاینه شود تا در زمان مناسب برای درمان آن اقدام شود.
شایعترین عوارض عدم درمان دندان نهفته نیش شامل این موارد است:
- تحلیل دندان: دندان نیش باقی مانده در لثه در معرض پوسیدگی و تحلیل قرار دارد و میتواند موجب تخریب بافتهای مجاور نیز شود.
- بی نظمی دندانها: دندان نهفته با فشاری که به دندانهای مجاور وارد میکند موجب نامرتبی و بهم ریختگی دندانها خواهد شد.
- رشد بافتهای غیر طبیعی: اطراف دندان نهفته مستعد رشد بافتهای غیر عادی مانند کیست و تومور است که باید برداشته شوند.
- اختلال در عملکرد دندانها: نبودن دندان نیش در ردیف دندانها، میتواند عملکرد سایر دندانها در جویدن و صحبت کردن را تحت تاثیر قرار دهد.
- عفونت و التهاب لثه: یکی از دلایل بروز عفونت و التهاب لثه وجود دندان نهفته است.
- اختلالات فکی: دندان نیش نهفته ممکن است باعث اختلالات فکی مانند درد و سفتی در فک، عدم توانایی در جویدن و حتی مشکلات تنفسی شود.
- تحلیل استخوان فک: تخریب و تحلیل استخوان فک یکی از عوارض جدی دندان کانین نهفته است که نمیتوان از آن چشم پوشی کرد.
- آسیب به دندانها مجاور: دندان کانین نهفته به ریشه دندانهای مجاور صدمه زده و باعث پوسیدگی و از دست دادن زود هنگام این دندانها میشود.
همانطور که گفته شد نهفتگی دندان نیش یکی از مشکلات دندانی است که در صورت عدم درمان میتواند سلامت دهان و دندانهای فرد را به خطر بیندازد. در حال حاضر روشهای متعددی برای درمان دندان نیش نهفته وجود دارد که با کمک آنها میتوان دندان کانین به دام افتاده در بافت لثه یا استخوان فک را خارج کرده و در جایگاه صحیح خود قرار داد.
با درمان دندان نهفته نیش، نه تنهایی زیبایی لبخند شما دو چندان میشود بلکه عملکرد سایر دندانها نیز بهبود مییابد. برای تشخیص به موقع نهفتگی دندان کانین، انجام اقدامات درمانی مناسب و شروع ارتودنسی دندان نیش به متخصصان باتجربه کلینیک ایده آل مراجعه نمایید.