آفت دهان و 12 روش‌ درمان آن

آفت دهان از جمله زخم‌های دردناک دهانی است که ممکن است در نواحی مختلف دهان و زبان پدیدار شود. اغلب افراد با بروز این زخم، به دنبال راه حلی برای درمان آفت دهان می‌گردند و یا صرفا چندروزی مواظب هستند که هنگام غذا خوردن (مخصوصا غذاهای داغ، تند و اسیدی) چیزی به سطح آن نخورد تا به تدریج خوب شود.

اما بروز چندین و چندباره آفت دهان، پرسش‌هایی را برای فرد ایجاد می‌کند، از جمله اینکه علت آفت دهان یا زبان دقیقا چیست و برای درمان آن چه باید کرد. در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی دلایل بروز این بافت دردناک، درباره درمان افت زبان و دهان و روش‌های جلوگیری از آن در آینده هم صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

 

 آفت دهان یازخم کانکر چیست؟

آفت دهان یا زخم کانکر، که با نام تخصصی (Aphthous stomatitis) هم شناخته می‌شود، ضایعه کوچک و کم‌عمقی است که روی بافت‌های نرم دهان، زبان یا پایه لثه ایجاد می‌شود. آفت دهان خود را به شکل زخمی سفید یا زرد با یک مرز سرخ پررنگ و ملتهب نشان می‌دهد.

برخلاف تبخال، آفت روی لب ایجاد نمی‌شود و مسری هم نیست. با این حال، آفت دهان یا زبان ممکن است دردناک باشد و خوردن و صحبت کردن را برای فرد دشوار کند. همان‌طور که گفتیم، آنها معمولا بسیار کوچک و در حد چند میلی‎متر هستند؛ اما گاهی اندازه آنها به 1 سانتی‌متر یا بیشتر هم می‌رسد.

این زخم‌های دایره‌ای یا بیضی‌شکل یکی‌دو روز پیش از اینکه ایجاد شوند، احساس سوزن‎سوزن شدن یا سوزش ریزی را در محل ایجاد می‌کنند. در موارد وخیم، تب، بی‌حالی و تورم غدد لنفاوی هم از نشانه‌های بروز آفت در دهان است.

 

 

دریافت “قیمت لمینت دندان” و “قیمت ایمپلنت دندان“

 

علت آفت دهان و زبان چیست؟

هر کسی ممکن است به آفت دهان مبتلا شود؛ اما نوجوانان و بزرگسالان جوان بیشتر آن را تجربه می‌کنند. جالب است بدانید این عارضه در زنان هم شایع‌تر است. بیشتر افراد مبتلا به زخم‌های عودکننده کانکر خانوادتاً این اختلال را دارند، که از وراثت یا عاملی مشترک در محیط مانند برخی غذاها یا مواد حساسیت‌زا ناشی می‌شود.

با این وجود، هنوز اصلی‌ترین علت آفت دهان همچنان نامشخص است. بهترین حدس پژوهشگران ترکیبی از عوامل مختلف است. از مهمترین دلایل آفت دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حساسیت‌های غذایی، به ویژه به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی
• آسیب دیدن دهان و زبان هنگام مسواک زدن، حوادث ورزشی یا تصادفاً گاز گرفتن دهان
• استفاده از خمیر دندان‌ها و دهان‌شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات (sodium lauryl sulfate یا SLS)
• وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری (helicobacter pylori)، همان باکتری که باعث زخم معده می‌شود
• پیروی از یک رژیم غذایی بدون ویتامین ب 12، روی و آهن
• پاسخ آلرژیک به باکتری‌های خاصی در دهان
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
• فشارها و استرس‌های عاطفی
• وراثت
• استرس و نگرانی زیاد
• کمبود بعضی از ویتامینها در بدن

 

 

البته برخی بیماری‌ها هم می‌توانند دلیل آفت زبان یا دهان هم باشند، برای مثال:

• بیماری‌های خودایمنی، که باعث می‌شود گلبول‌های سفید به جای ویروس‌ها و باکتری‌ها به سلول‌های سالم حمله کنند.
• بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون (Crohn’s disease) و کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis)
• بیماری سلیاک، یک اختلال روده جدی ناشی از حساسیت به گلوتن یا همان پروتئین موجود در غلات
• بیماری بهجت، یک اختلال نادر که باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان می‌شود
• ویروس های که عامل سرکوب کردن سیستم ایمنی بدن هستند، مثل ویروس ایدز یا (hiv)

در کنار این دو گروه، مصرف برخی داروها هم می‌تواند علت آفت دهان باشند، بنابراین اگر در حال حاضر دارویی را مصرف می‌کنید، شاید بد نباشد عوارض آن را یکبار دیگر مرور کنید.

 

برای آشنایی با خدمات مختلف دندانپزشکی، از جمله “جراحی لثه” ، “عصب کشی دندان” ، “روکش دندان” روی لینک مورد نظر کلیک کنید.

 

برای درمان آفت دهان چه باید کرد؟

برای درمان سریع آفت دهان می‌توانید از یکسری داروهای موضعی استفاده کنید که ضمن کاهش درد و التهاب، از عفونت هم جلوگیری می‌کنند، علاوه بر آن روش های خانگی هم برای درمان آفت دهان زیاد است که به ترتیب آنها را بیان می کنیم.

 

ضد دردهای موضعی (ژل آفت دهان):

این ژل‌ها مانند بنزوکائین یا لیدوکائین را برای تسکین درد باید مستقیماً روی ناحیه زخم‌شده قرار داد.

ضد التهاب‌های موضعی:

داروهای استروئیدی مانند تریامسینولون استوناید یا فلوسینونید التهاب زخم‌های کانکر را به شدت کاهش می‌دهند. این گزینه‌ها برای درمان افت دهان عالی هستند، اما معمولا به نسخه احتیاج دارند و باید طبق دستور متخصص از آنها استفاده کرد.

آنتی بیوتیک‌های موضعی:

آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان زمانی تجویز می‌شود که عفونی شدن آفت دهان به باکتری محتمل باشد. قرمزی، پوسته‌پوسته شدن، ترشحات چرکی یا تب از نشانه‌های جنین عفونتی است.

دهانشویه :

برخی دهانشویه‌ها مانند دهانشویه‌های کلر هگزدین هم این بافت‌های ملتهب را آرام می‌کنند، اما تعداد دفعات بروز آنها را کاهش نمی‌دهد.

 

 

درمان آفت دهان با روش‌های خانگی

روش‌های خانگی هم برای درمان آفت دهان و به خصوص برای کاهش درد در بازه زمانی درمان که حدودا بین 1 تا 2 هفته است وجود دارد، چون در طول این زمان شما همچنان دارای درد هستید که با انجام روش های زیر، می‌توانید این درد را کمی کاهش دهید که در ادامه به بررسی و توضیح آنها می‌پردازیم.

 

شستشو با آب نمک

کافی است با محلول نمکی و یا آماده کردن آب نمک در منزل بهکهش درد ناشی از آفت زبان و دهان کمک کنید. این محلول را به مدت 30 ثانیه در دهان بگردانید. این کار باعث جمع شدن آب اطراف غشاء آفت دهان می‌شود و به بهبود زخم کمک می‌کند.

درمان آفت زبان با ماست

منظور از ماست، ماست‌هایی است که دارای پروبیوتیک هستند، زیرا این ماده مانع از عبور باکتری‌های نامناسب در بدن و دهان می‌شوند و به مرور درد ناشی از آفت کاهش میابد. در نظر داشته باشید که خنکی و نرمی ماست در کاهش درد و التهاب بی تاثیر نیست.

مصرف مکمل و ویتامینها

مصرف برخی از مکمل و ویتامین‌ها تاثیر بسیار زیادی در درمان آفت دهان و کاهش درد ناشی از آن دارد، از مهمترین و موثرترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مکمل زینک: آزمایشات نشان می‌دهد که یکی از دلایل ایجاد آفت دهان، کمبود زینک (روی ) در بدن است، به همین دلیل مصرف آن به میزان مناسب و زیر نظر پزشک برای بهبود و جلوگیری از آفت مجدد کمک می‌کند.
• مکمل ویتامینB : مصرف ویتامین‌های گروهB از جمله، B12، B1 و ویتامین B2 به بهبود و همچنین پیشگیری از ابتلای مجدد به آفت دهانی جلوگیری می‌کنند، حتی در افرادی که میزان ویتامین B  بدن انها مناسب است با مصرف مجدد آن مانع بازگشت آفت زبان می‌شود. استفاده از مواد غذایی مثلف تخم مرغ، گوشت، مغزها و … این ویتامین را در بدن تامین می‌کنند.
• مکمل های آهن: مصرف مکمل آهن بهتر است زیر نظر پزشک انجام شود، اما مصرف موادی مثل عدس، اسفناج، نخود، کشکش و… آهن بدنتان را افزایش می‌دهد.

شیرین بیان معجزه درمان آفت دهان

یکی از مواد موثر در درمان آفت زبان و دهان، استفاده از شیرین بیان به صورت دهانشویه است. کافی است یک روز از آن استفاده کنید تا تاثیر فوق العاده آن در کاهش درد را متوجه شوید. نصف قاشق چایی خوری عصاره شیرین بیان با یک فنجان آب گرم مخلوط کرده و روزی 4 بار مثل دهانشویه از آن استفاده کنید.

چای سیاه

“تانن” موجود در چای، در کاهش درد بسیار موثر است. شما می‌توانید چای کیسه‌ای را روی زخم بگذارید و یا چای سیاه سرد شده را به صورت دهانشویه غرغره کنید.

استفاده از کپسول ویتامین E

کافی است یک کپسول ویتامین E  را باز کنید و مواد موجود در آن را روی آفت دهان بریزید. پوششی که این مواد روی زخم ایجاد می‌کند، باعث جلوگیری از عفونت و کاهش دوره درمان آفت دهان می‌شود.

استفاده از یخ

هنگامی که درد ناشی از آفت زبان و دهان شما را آزار می‌دهد، راحت ترین کار این است که یک تکه یخ را در دهان بگذارید، سردی یخ باعث بی حسی و کاهش درد می‌شود.

گیاه مریم گلی

از دیرباز، همه ما گیاه مریم گلی را به عنوان یک ماده برای از بین بردن میکروب‌ها و ویروس‌ها و کاهش التهاب می شناسیم، پس برای کاهش درد ناشی از آفت دهان و درمان سریع آن هم موثر است. مقدار از گیاه را در آب بجوشانید و بعد از خنک شدن روز ی2 تا 3 بار مانند دهانشویه از ان استفاده کنید.

 

 

انواع آفت دهان

این بافت‌های ملتهب و دردناک به طور کلی 3 نوع مهم دارند که شامل:

1. افت دهانی کوچک (مینور)
2. افت دهانی بزرگ (ماژور)
3. تبخال دهانی

در ادامه انواع آفت دهان و زبان و علائم و ویژگی‌های هر کدام را بررسی کرده ایم:

 

 

آفت دهانی مینور (کوچک)

شایع‌ترین نوع آفت دهان و زبان همین نوع مینور است، که حدود 80 تا 85 دصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد، از ویژگی های این نوع آفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آفت‌های دهانی مینور (minor canker sore) معمولا کوچک و بیضی‌شکل با مرزهای قرمزرنگ هستند
• عموما کمتر از 10 میلی متر عمق دارند
• بدون ایجاد اسکار در عرض 1 تا 2 هفته خوب می‌شوند و هیچ جای زخمی باقی نمی‌گذارند.
• معمولا به صورت چندین زخم همزمان، اما به صورت جدا از هم دیده می‌شوند.

 

آفت دهانی ماژور (بزرگ)

آفت دهان بزرگ یا ماژور (major canker sore) هرچند کمتر شایع‌اند؛ و حدود 10 درصد از موارد را تشکیل می‌دهند اما عمیق‌تر و بسیار دردناک‌تر از آفت‌های مینور هستند. از ویژگی های آنها:

• بزرگتر و عمیق‌تر هستند (بیشتر از 10 میلی متر)
• زخم‌های ماژور معمولا گرد است و حاشیه‌های مشخصی دارد؛ البته اگر اندازه آنها بیش از حد بزرگ باشد، ممکن است لبه‌های آن شکل نامنظم‌تری داشته باشد.
• درمان آفت دهان ماژور می‌تواند تا 6 هفته طول بکشد، و جای زخم گسترده و مشخصی را به جای بگذارد.

 

آفت ویروسی هرپتی (آفت شبه تبخال)

افت دهان هرپتی (herpetiform canker sore) نادر است، و بیشتر بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. توجه داشته باشد که این مدل آفت ناشی از عفونت ویروس تبخال نیست و به دلیل شباهت ظاهری آن به زخم تبخال، به آن آفت شبه تبخال می‌گویند. از ویژگی های آن:

• این زخم به صورت خوشه‌ای از زخم‌های کوچک (10 تا 100 زخم) ایجاد می‌شود.
• می‌تواند به مرور و در صورت عدم درمان آفت دهان، به یک زخم بزرگ تبدیل شود.
• عمق آنها حدود 1 میلی متر است و می‌توانند با زخم‌های کناری ادغام شوند و زخم بزرگتری را بوجود آورند.
• آفت ویروسی هم لبه‌های نامشخصی دارد، و بدون ایجاد اسکار در عرض 15 روز بهبود می‌یابد.

 

راه‌های جلوگیری از آفت دهان و زبان

اگر عود آفت دهانی برای شما سناریویی آشناست، ممکن است با رعایت نکات زیر بتوانید تعداد دفعات بروز آن و نیاز به درمان آفت دهان را کاهش دهید:

• به رژیم غذایی‌تان توجه کنید: غذاهایی را که دهان شما را تحریک می‌کنند یا به آنها حساسیت دارید، کمتر مصرف کنید. این می‌تواند شامل آجیل، چیپس، انواع غذاها و تنقلات شور، ادویه‌های خاص و میوه‌های اسیدی مانند آناناس، گریپ فروت و پرتقال باشد.
• سالم بخورید: برای جلوگیری از کمبود مواد مغذی و بروز افت دهان، مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید.
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید: مسواک زدن پس از غذا (البته نه دقیقا بعد از آن) و یکبار نخ دندان کشیدن در روز دهان شما را تمیز نگه می‌دارد، و آن را عاری از موادی می‌کند که ممکن است باعث ایجاد آفت شوند. از مسواک‌های خیلی زبر، و خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند هم استفاده نکنید.
• از دهان خود محافظت کنید: اگر ارتودنسی دارید، از دندانپزشک‌تان درباره واکس‌های ارتودنسی برای پوشاندن لبه‌های تیز آن سوال کنید.
• استرس خود را کنترل کنید: اگر علت آفت دهان شما به استرس مربوط می‌شود، تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تصویرسازی هدایت‌شده یا هرچیزی که پیش‌‌تر برای شما جواب داده است را امتحان کنید.

 

فرق آفت و سرطان دهان

انواع آفت دهانی را شناختیم، اما این زخم‌های شایع بعضا با نشانه وضعیت‌های وخیم‌تری مانند سرطان دهان اشتباه گرفته می‌شوند. به همین خاطر، برای جلوگیری از نگرانی شما در این بخش، فرق آفت و سرطان دهان را به صورت کوتاه بررسی کرده ایم.

افت دهان با سرطان دهان از جهات زیر متفاوت است:

• همان‌طور که دیدید، بیشتر زخم‌های کانکر در عرض یکی‌دو هفته از بین می‌روند. در حالی که ضایعات ناشی از سرطان دهان در چنین بازه کوتاهی از بین نمی‌روند و به طور نامحدود در دهان باقی می‌مانند.
• آفت دهان، مینور یا ماژور، میزانی از درد را به فرد تحمیل می‌کند. اما زخم‌های سرطان دهان می‌توانند درد داشته باشند یا نداشته باشند.
• سطح آفت‌ها همیشه صاف، و رنگ مرکزشان سفید یا زرد است (که در روند بهبود رو به خاکستری می‌رود). ضایعات سرطان دهان می‌توانند صاف یا برجسته باشند، و معمولا سفید یا قرمز هستند.
• زخم‌های آفت دهانی می‌توانند باعث درد موقت و لحظه‌ای در حین خوردن برخی غذاها شوند، اما مانند سرطان دهان به مشکلات مزمن در بلع، صحبت کردن یا جویدن منجر نمی‌شوند.

 

آیا آفت دهان با علائم خاصی همراه ست؟

در اکثر مواقع آفت زبان و دهان دارای علائم جزئی و شایع از جمله،زخم روی زبان و سقف دهان و یا عفونت دندان است؛ اما گاهی اوقات در بعضی از افراد این علائم و نشانه‌ها حادتر شده و با تب، تورم غدد لنفاوی و ضعف جسمانی همراه است.

 

چه زمانی برای درمان آفت دهان به متخصص مراجعه کنیم؟

اگر با هر یک از وضعیت‌های زیر مواجه شدید، توصیه می‌کنیم برای درمان افت دهان به یک پزشک مراجعه کنید:

• بروز زخم‌های عودکننده، زخم‌های مکرر و یا افت‌های دهانی جدیدی که پیش از التیام زخم‌های قدیمی ایجاد می‌شوند.
• افت‌هایی که درد آنها با وجود رعایت در غذا خوردن و امتحان درمان‌های خانگی برای رفع آفت دهان هم کنترل نمی‌شود.
• زخم‌هایی که حتی پس از گذشت چند هفته هم از بین نمی‌روند.
• زخم‌هایی که به داخل لب‌ها کشیده می‌شوند (مرز ورمیلیون).
• بروز آفت‌هایی که به طرز غیر معمولی بزرگ هستند.
• مشکل شدید در خوردن یا نوشیدن مواد غذایی.
• تب بالا همراه با ایجاد زخم.

(علاوه بر اینها، اگر سطوح دندانی‌تان هم تیز است یا فرضا سیم‌های ارتودنسی‌تان باعث ایجاد زخم می‌شوند، به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنید)

امیدواریم که با خواندن این محتوا، توانسته باشید تا حدودی علت آفت دهان و آفت روی زبان را پیدا و از بروز مجدد آن جلوگیری کنید. در هر صورت با موارد و روش های خانگی و دارویی که در بالا برای درمان آفت دهان توضیح داده‌ایم، می‌توانید ضمن درمان سریع آفت دهان، میزان درد ناشی از آفت زبان و دهان را تا حدودی کاهش دهید تا این مدت زمان دو هفته‌ای سپری شود.