ارتودنسی دندان یک روش علمی برای رفع ناهنجاری‌ها و مشکلات مربوط به چینش دندان‌ها و وضعیت قرارگیری فک‌ها است. علی رغم عوارض ارتودنسی که ممکن است در مواردی مشاهده شود، این درمان موثرترین روش برای دست یابی به قوس مناسب دندان‌ها و داشتن لبخندی زیبا و جذاب است.
با این حال کسب اطلاعات در مورد عوارض ارتودنسی دندان برای متقاضیان این روش درمانی بسیار مهم است. لذا در این مقاله به معایب ارتودنسی و راه‌های جلوگیری و کاهش این عوارض می‌پردازیم. تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
آیا درمان ارتودنسی خطرناک است؟
ارتودنسی دندان به هیچ عنوان یک روش درمانی خطرناک و به حساب نمی‌آید و رفع مشکلات فک و دندان با کمک ابزار و تجهیزات ارتودنسی ریسک بالایی ندارد.
در واقع ارتودنسی دندان به خودی خود عوارض و مضراتی برای سلامتی فرد نداشته و فرد بعد از پایان مراحل درمان دندان‌هایی سالم و مرتب دارد.
اما اگر همین درمان توسط دندانپزشک غیرمتخصص انجام شود یا بیمار در طول دوره درمان به دستورالعمل‌های ارتودنتیست اهمیت نداده و به بهداشت دهان و دندان بی‌توجه باشد آنگاه با معایب و عوارض ارتودنسی اشتباه مواجه خواهد شد.
به بیانی دیگر مضرات و خطرات ارتودنسی دندان در اغلب موارد نتیجه سهل انگاری بیمار در زمینه انتخاب متخصص ارتودنسی و مراقبت‌های بهداشتی در حین درمان است.
معایب ارتودنسی
هر روش درمانی در کنار مزایای بی شمار، ممکن است معایب محدودی نیز داشته باشد. لازم به ذکر است مفهوم معایب با مضرات و عوارض متفاوت است. از این رو وجود معایب ارتودنسی باعث کنار گذاشتن یک روش درمانی نشده و معمولا راهکارهایی برای رفع آنها توسط پزشک ارائه می‌شود.
مواردی که در این قسمت آورده شده است عوارض سیم کشی دندان به حساب می‌آیند که به سادگی قابل رفع می‌باشند.
احساس ناراحتی از حضور دستگاه ارتودنسی
زمانی که برای اولین بار دستگاه ارتودنسی در دهان قرار می‌گیرد، بیمار از حضور شیء اضافه در دهان احساس ناراحتی خواهد داشت. این احساس کاملا طبیعی است و فرد به مرور به آن عادت می‌کند.
درد دندان بعد از ارتودنسی
برخی بیماران از احساس درد و ناراحتی بعد از هر بار مراجعه به دندانپزشک و تنظیم مجدد سیم کشی دندان شکایت دارند. این عارضه به دلیل اعمال فشار به دندان‌ها پیش آمده و بعد از چند روز از بین می‌رود.
اگر احساس درد شدید باشد بیمار می‌تواند با مشورت پزشک خود از مسکن‌های بدون نسخه برای کاهش درد و ناراحتی استفاده نماید.
محدودیت‌های غذایی
کسانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند برای جلوگیری از آسیب به دندان‌ها و دستگاه ارتودنسی باید در رژیم غذایی خود تجدید نظر کنند. مصرف خوراکی‌های سفت و چسبنده مانند پاپ کرن، پفک، آدامس و تافی برای این افراد ممنوع است.
زمان بر بودن مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان
در طول دوره درمان، به دلیل وجود پلاک ارتودنسی روی دندان، تمیز کردن کامل و صحیح دندان‌ها و بریس‌ها به یک چالش جدی برای فرد تبدیل می‌شود.
معمولا ذرات غذا در میان براکت‌ها و سیم‌های ارتودنسی گیر افتاده و اگر فرد فضای بین دندان‌ها را به درستی پاکسازی نکند، شرایط برای تجمع جرم و بروز عفونت در محیط دهان مهیا می‌شود.
بنابراین لازم است بعد از هر وعده غذایی با کمک ابزارها و انواع مسواک مخصوص ارتودنسی، دندان‌ها را به خوبی تمیز کرد.
در مورد ارتودنسی محرک نیز فرد باید به صورت روزانه زمانی را برای تمیز کردن کامل لوازم ارتودنسی اختصاص دهد تا از رشد و تجمع باکتری‌ها بر سطح آن جلوگیری نماید.
لزوم ویزیت منظم
طی مراحل درمان ارتودنسی بیمار باید به طور مرتب و در زمان‌های تعیین شده برای بررسی وضعیت جابجایی و سلامت دندان‌ها و ارزیابی عملکرد دستگاه ارتودنسی به ارتودنتیست مراجعه نماید. لزوم مراجعه منظم و تعداد جلسات معاینه می‌تواند یکی از معایب ارتودنسی باشد.
ایجاد محدودیت در برنامه روزانه و سبک زندگی
درمان ارتودنسی ممکن است تغییرات و محدودیت‌هایی را در سبک زندگی روزانه افراد ایجاد کند. مثلا با وجود بریس ارتودنسی امکان استفاده از جواهرات تزئینی دهان وجود ندارد.
همچنین نواختن سازهای بادی مانند فلوت و ساکسیفون با وجود سیم ارتودنسی دشوار است. اگر نوازنده این سازها هستید بهتر است از ارتودنسی متحرک استفاده کنید تا در مواقع مورد نیاز بتوانید آن را از دهان خارج نمایید.
مضرات ارتودنسی دندان
زمانی که بریس‌های ارتودنسی برای مدت طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرد ممکن است عوارض و مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند. این عوارض در مورد ارتودنسی ثابت و افراد بزرگسال که بریس‌ها برای دوره طولانی در دهان باقی می‌ماند معمولا شایع‌تر است.
تحلیل ریشه دندان
یکی از عوارض ارتودنسی بزرگسالان که در برخی افراد ممکن است دیده شود تحلیل ریشه دندان است.
این نوع تحلیل ریشه که به آن تحلیل التهابی القایی گفته می‌شود نتیجه انتقال نیروی ارتودنسی به ریشه دندان در طول دوره درمان است. تحلیل ریشه دندان طول عمر آن را کاهش می‌دهد.
تغییر در پالپ دندان
پالپ، داخلی‌ترین قسمت دندان و حاوی خون، منبع تغذیه و رشته‌های عصبی است.
برخی یافته‌های بالینی نشان می‌دهد فشاری که در درمان ارتودنسی به دندان وارد می‌شود حساسیت مغز دندان را افزایش داده و با کاهش جریان خون و احساس درد ناگهانی در این ناحیه همراه است.
پوسیدگی دندان
براکت‌های ارتودنسی ثابت تا پایان درمان روی دندان باقی می‌مانند. اطراف این براکت‌ها و فاصله بین دندان‌ها و سیم ارتودنسی مکانی برای تجمع ذرات مواد غذایی و جرم و پلاک در دهان است.
با تجمع این مواد، فضای مناسب برای تجمع و رشد باکتری‌ها فراهم می‌شود.
اسید تولید شده توسط باکتری‌ها دندان‌ها را در معرض خطر پوسیدگی قرار می‌دهد. البته با رعایت بهداشت دهان و دندان به راحتی می‌توان از مضرات ارتودنسی جلوگیری کرد.
بیماری‌های لثه
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در افرادی که تحت درمان ارتودنسی هستند علاوه بر پوسیدگی دندان باعث التهاب و بروز عفونت در بافت لثه می‌شود. مسواک نزدن، تمیز نکردن کامل دندان‌ها و عدم درمان پوسیدگی دندان مشکلات جدی‌تری از جمله بیماری‌های پریودنتال و لثه را در پی دارد.
کلسیفیکاسیون و تاثیر روی مینای دندان
حضور طولانی مدت بریس‌های ارتودنسی روی دندان‌ها ممکن است مینای دندان را تحت تاثیر قرار داده و لکه‌های سفیدی به نام کلسیفیکاسیون را روی آنها ایجاد کند. علت ظاهر شدن این لکه‌های سفید ایجاد پلاک روی دندان‌ها است.
نابراین برای جلوگیری از آسیب به مینای دندان و لکه دار شدن دندان‌ها در درمان ارتودنسی باید نظافت دهان و دندان خود توجه کرده و از دهانشویه ارتودنسی استفاده نمود.
اختلال در عملکرد گیجگاهی – فکی
اختلال عملکرد گیجگاهی – فکی یا TMD،مشکلات متعددی را شامل می‌شود که بر مفاصل، عضلات فک و اعصاب صورت که حرکت فک را کنترل می‌کنند تاثیر می‌گذارد.
به دلیل طولانی بودن طول درمان ارتودنسی بیماران ممکن است در حین یا بعد از اتمام مراحل ارتودنسی دچار TMD شوند.
بروز واکنش‌های آلرژیک
برخی افراد نسبت به بعضی از دستگاه‌ها و ابزارهای ارتودنسی مانند براکت‌ها یا کش ارتودنسی واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهند.
در صورتی که ماده خاصی حساسیت دارید بهتر است در زمان معاینه به ارتودنتیست خود اطلاع دهید. در این شرایط می‌توان با تغییر تجهیزات از بروز آلرژی و حساسیت پیشگیری نمود.
عارضه انکیلوز و عدم نتیجه مناسب
عارضه انکیلوز یک عارضه جدی و خطرناک است که به ندرت پیش می‌آید. برخی دندان‌ها به استخوان فک جوش خورده و جابجایی آنها با تجهیزات ارتودنسی غیر ممکن است. دندان انکیلوز شده به لحاظ ظاهری کوتاه‌تر از سایر دندان‌ها بوده و به راحتی قابل تشخیص است.
اما در صورتی که انکیلوز به دندان آسیب وارد نموده و ایمپلنت دندانی انجام شود، تنها با کمک عکس‌های رادیولوژی و معاینات بالینی می‌توان دندان انکیلوز شده را تشخیص داد. درمان ارتودنسی دندان با وجود دندان انکیلوز شده به نتیجه مطلوبی نمی‌رسد.
شکستن دندان
در حالت نرمال ارتودنسی باعث شکستن دندان نمی‌شود. اما در صورتی که به دلیل مشکلات لثه، مهارت نداشتن ارتودنتیست در تنظیم سیم‌ها یا بهداشت ضعیف دهان فشار غیر استاندارد به دندان وارد شود، احتمال شکستگی دندان وجود دارد.
زیرا وارد آمدن فشار اضافه به دندان به ریشه، لثه و بافت داخلی دهان آسیب رسانده و خونرسانی به دندان مختل می‌شود. در نتیجه استحکام دندان کاهش یافته و در معرض خطر شکسته شدن قرار می‌گیرد.
لق شدن دندان‌ها
در 2 تا 3 روز اول استفاده از بریس‌های ارتودنسی بیمار احساس می‌کند دندان‌هایش لق شده است. این احساس کاملا طبیعی است زیرا دندان‌ها برای حرکت در امتداد استخوان یا بافت پریودنتال و قرار گرفتن در موقعیت صحیح خود ممکن است اندکی لق شوند که جای نگرانی نیست.
اما در صورتی که فرد بیماری لثه داشته باشد، فشار وارده از طریق براکت‌ها باعث لق شدن شدید دندان و حتی از دست دادن آن می‌شود. لذا قبل از شروع درمان ارتودنسی باید سلامت دهان و لثه‌های بیمار مورد بررسی قرار گیرد تا مشکلاتی مانند لق شدن، ترک یا شکستگی دندان پیش نیاید.
زخم و آفت دهان
در زمان چسباندن براکت‌های ارتودنسی روی دندان‌ها و اتصال سیم‌ها، اگر نصب به درستی انجام نشود یا بیمار نکات و مراقبت‌های لازم را به درستی رعایت نکند احتمال بروز خراش، زخم و آفت در دهان وجود دارد.
همچنین در روزهای اول که بیمار هنوز به وجود دستگاه ارتودنسی در دهان عادت نکرده است و احتمال زخم شدن دهان وجود دارد. این زخم‌ها بدون نیاز به درمان خاصی بعد از چند روز خوب می‌شوند.
اما اگر احساس می‌کنید سیم یا بریس‌ها به درستی نصب نشده و با لب، زبان یا بافت داخل گونه تماس دارد و زخم ایجاد می‌کند حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
برگشت دندان بعد از ارتودنسی
برخی افراد برگشت دندان بعد از ارتودنسی را به عنوان یکی از عوارض ارتودنسی دندان می‌دانند. درست است که دندان‌ها بعد از پایان درمان ارتودنسی و برداشتن تجهیزات آن تمایل به حرکت و برگشت به جایگاه قبلی خود را دارند، اما اگر بیمار به توصیه ارتودنتیست از ریتینر استفاده کند، دندان‌ها بعد از ارتودنسی در موقعیت صحیح خود باقی می‌مانند.
به طور کلی همه این موارد از جمله عوارض ارتودنسی اشتباه به شمار می‌روند.
عوارض ارتودنسی متحرک
دستگاه ارتودنسی متحرک را به راحتی می‌توان از دهان خارج کرد، به همین دلیل موفقیت درمان ارتودنسی با پلاک‌های متحرک کاملا به همکاری بیمار بستگی دارد. معمولا بیمار وسوسه می‌شود در موقعیت‌های مختلف پلاک ارتودنسی را از دهان خارج کند.
این کار اگر بیش از حد تعیین شده توسط دندانپزشک باشد، روند درمان را مختل کرده و احتمال خراب شدن، شکستن یا گم شدن دستگاه را افزایش می‌دهد.
بنابراین کسانی که برای رفع ناهنجاری و بهم ریختگی دندان‌های خود از ارتودنسی متحرک استفاده می‌کنند باید مراقب پلاک‌های خود باشند و دستورالعمل‌های پزشک خود را به دقت پیگیری نمایند.
معایب ارتودنسی متحرک
مهمترین معایب و عوارض ارتودنسی متحرک شامل موارد زیر است:
- مشکلات گفتاری و دشواری تلفظ کلمات در مراحل اولیه درمان
- احتمال واکنش آلرژیک نسبت به مواد مورد استفاده در ساخت دستگاه ارتودنسی متحرک مانند آکریلیک یا سیم‌ها
- شکنندگی و آسیب پذیری پلاک متحرک ارتودنسی
- نیاز به شستشو و ضد عفونی منظم
- وابستگی نتیجه درمان به همکاری بیمار
- عدم رسیدن به نتیجه مطلوب در صورت خارج کردن بیش از حد دستگاه ارتودنسی از دهان
چرا باید دندان‌ها را ارتودنسی کرد؟
در حالت طبیعی و نرمال دندان‌های فک بالایی کمی جلوتر از دندان‌های فک پایینی قرار می‌گیرند. در صورتی که هنگام بسته شدن فک دندان‌های بالا و پایین تراز و هماهنگ روی هم قرار نگیرند، فرد دچار عارضه‌ای به نام مال اکلوژن است.
مال اکلوژن انواع مختلفی دارد که به شکل عدم تعادل و تراز نبودن دندان‌ها خود را نشان می‌دهد. این مشکل فک و دندان با ارتودنسی قابل درمان است. اما در صورت عدم درمان تغییرات نامطلوبی در چهره و ساختار صورت فرد ایجاد خواهد شد.
در واقع علت اصلی تجویز درمان ارتودنسی صاف و هماهنگ شدن دندان‌ها، ارتقا سطح بهداشت دهان و دندان، جلوگیری از فرسایش دندان‌ها، کمک به حفظ سلامتی و افزایش طول عمر آنها است.
عوارض ارتودنسی نکردن
مزیت اصلی ارتودنسی دندان برخورداری از دندان‌هایی صاف و هماهنگ و داشتن لبخندی زیبا است. در مقابل عوارض ارتودنسی نکردن دندان شامل موارد زیر می‌باشد:
- اختلال در گفتار و تلفظ کلمات
- مشکل در جویدن صحیح غذا و مشکلات گوارشی ناشی از آن
- دشواری تمیز کردن صحیح دندان‌ها
- تجمع جرم و پلاک در قسمت‌هایی که دسترسی به آنها دشوار است
- افزایش احتمال پوسیدگی دندان، بیماری‌های دهان و لثه به دلیل بهداشت ضعیف دهان
- نداشتن لبخند زیبا
- بهم خوردن ساختار صورت
چگونه از عوارض ارتودنسی پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از مضرات و عوارض ارتودنسی دندان اقدامات زیر می‌تواند موثر باشد:
- مراجعه به ارتودنتیست
- مسواک زدن به طریقه صحیح
- رژیم غذایی سالم
- استفاده از دهانشویه
- پیگیری منظم جلسات درمان
مراجعه به ارتودنتیست با تجربه
تخصص، دانش و تجربه ارتودنتیست تاثیر بسیار زیادی در موفقیت درمان و کاهش عوارض ارتودنسی دارد. لذا اولین قدم برای پیشگیری از عوارض ارتودنسی مراجعه به متخصص ارتودنسی باتجربه است.
مسواک زدن
به منظور حفظ بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها در درمان ارتودنسی لازم است با فرد حداقل سه بار در روز با استفاده از نخ دندان و مسواک مخصوص ارتودنسی دندان‌ها، سیم‌ها و براکت‌های ارتودنسی را تمیز کند.
اصلاح رژیم غذایی
برای کاهش خطر پوسیدگی دندان شما باید در طول مراحل ارتودنسی مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را محدود کرده و بعد از مصرف این نوع خوراکی‌ها بلافاصله مسواک بزنید. همچنین برای جلوگیری از آسیب به سیم ارتودنسی و شکستن سیم‌ها باید مصرف غذاهای سفت و چسبنده را محدود کرده، لقمه‌ها را کوچکتر برداشته و غذا را آهسته‌تر بجوید.
استفاده از دهانشویه مخصوص
برای تقویت مینای دندان، کاهش احتمال پوسیدگی و جلوگیری از عوارض ارتودنسی در کنار مسواک زدن و استفاده از نخ دندان یک باز در روز از دهانشویه حاوی فلوراید (با غلظت 225ppm) استفاده کنید.
پیگیری جلسات درمان
در زمان‌های تعیین شده برای معاینه و تنظیم مجدد دستگاه ارتودنسی به دندانپزشک خود مراجعه کنید. با اینکار هر عارضه و مشکلی که برای دندان‌ها یا تجهیزات مورد استفاده پیش آمده باشد به سرعت تشخیص داده شده و برای رفع آن اقدام موثر صورت می‌گیرد. در نتیجه مضرات ارتودنسی تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
با توجه به موارد مورد بحث در این مقاله می‌توان گفت معایب و عوارض ارتودنسی در مقابل مزایا و فواید این روش درمانی بسیار ناچیز، نادر و قابل چشم پوشی است. شما می‌توانید با انتخاب متخصص ارتودنسی باتجربه، توجه به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های او و رعایت بهداشت دهان و دندان بدون تجربه هیچ کدام از معایب ارتودنسی، مشکلات فک و دندان خود را با این روش رفع نمایید.
