پلاک ارتودنسی یکی از وسایل دندانپزشکی است که به نوعی تکمیل کننده درمان ارتودنسی بوده و در طول درمان یا بعد از آن استفاده می شود. این وسیله از جنس مواد مختلف و در اشکال گوناگون ساخته می‌شود و هر کدام، تحت شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه مراحل گذاشتن پلاک دندان، انواع پلاک دندان ارتودنسی، قیمت پلاک ارتودنسی و همه نکات مربوط به این وسیله و شرایط استفاده از آن را برای شما توضیح می‌دهیم.
فهرست مطالب
پلاک ارتودنسی چیست؟
در منابع مختلف، عبارت «پلاک ارتودنسی» یا Orthodontic Plates به دستگاه‌های مختلفی اطلاق می‌شود؛ از جمله الاینرهای شفاف (برای ارتودنسی نامرئی) و نگهدارنده‌های ارتودنسی. اما در تعریف تخصصی، پلاک‌ها کمی با این دستگاه‌ها تفاوت دارند. پلاک یا پلاکت یک دستگاه ارتوپدیِ دندانپزشکی است، که معمولا به صورت سفارشی برای هر بیمار ساخته می‌شود.
این دستگاه‌های ثابت و متحرک به گونه‌ای طراحی شده‌اند که اطراف دندان‌های فک بالا، اطراف دندان‌های فک پایین یا (گاهی) اطراف دندان‌های هر دو فک قرار می‌گیرند. از انواع پلاک دندان برای اصلاح رشد یا بهبود موقعیت دندان‌ها و فک‌ها، رفع باریکیِ فک و کمبود فضا برای دندان‌های دائمی، باز نگه داشتن فضایی برای رشد دندان‌های دائمی، درمان ناهنجاری‌های جزئیِ بایت (مانند کراس‌بایت، آندربایت یا اوربایت)، و تثبیت دندان‌ها در موقعیت صحیح‌شان استفاده کرد.
این دستگاه‌ها طوری طراحی می‌شوند که همگام با رشد بیمار کار کنند، (اکثرا) قابل تنظیم باشند، و مشکلات عملکردی را به خوبی درمان کنند. این دستگاه‌ها وقتی در مراحل اولیه استفاده می‌شوند، فوق‌العاده تاثیرگذار هستند. در بسیاری از موارد، استفاده از پلاک ارتودنسی می‌تواند نیاز به جراحی اصلاحی در آینده را هم از بین ببرد.
کاربرد پلاک ارتودنسی
نصب پلاکت دندان ارتودنسی اکثرا در بیماران کودک و نوجوان، با یک یا چند مورد از اهداف زیر انجام می‌شود:
- اصلاح فرم فک پایین، بالا یا هردو
- تسریع یا آهسته‌سازی روند شکل‌گیری فک و رشد دندان‌ها
- تثبیت دندان‌ها در موقعیت آناتومیک صحیح
- جابه‌جایی دندان‌ها برای دستیابی تراز مناسب‌شان در ردیف دندان‌های
- وسیع کردن کام
- تحریک رشد بخش خاصی از فک
- تثبیت نتایج درمان با انواع ارتودنسی از جمله بریس‌ها (که در این حالت از پلاک‌های نگهدارنده یا ریتینر استفاده می‌شود)
دقت داشته باشید که میزان تاثیرگذاری انواع پلاک دندان به عوامل گوناگونی بستگی دارد، از جمله: شدت مال‌اکلوژن، میزان حساسیت مینا دندان‌ها و لثه‌ها، نسبت دندان‌های شیری و دائمی، همکاری بیمار و توجهِ او به دستورالعمل‌های استفاده از پلاک دندان ارتودنسی.
انواع پلاک ارتودنسی
در ساده‌ترین حالت، انواع پلاک دندان را به دو گروهِ ثابت و متحرک یا قابل جابه‌جایی تقسیم می‌کنند. از طرف دیگر، پلاک‌ها به صورت فعال (Active Plate) و غیر فعال (Passive Plates) هم گروه‌بندی می‌شوند:
- پلاک‌های فعال قابلیت تنظیم دارند، و دندان‌ها را به صورت جزئی حرکت می‌دهند.
- پلاک‌های غیر فعال مانند نگهدارنده‌ها هستند که به جای حرکت دادن دندان‌ها، آنها را در موقعیت فعلی‌شان نگه می‌دارند.
در ادامه مهمترین انواع پلاک دندان را معرفی کرده‌ایم:
تویین بلاک
تویین بلاک (Twin Block) یکی دستگاه «فانکشنال» معروف است، که در واقع از دو پلاک متحرک تشکیل شده. دقت داشته باشید که دستگاه‌های فانکشنال هم نوعی پلاک ارتودنسی هستند؛ اما یک پلاک پیچیده که عملکرد ویژه خود را دارند.
این دستگاه با تقویت رشد فک پایین به سمت جلو، اوربایت را اصلاح می‌کند. برای بازآموزی عضلات فک (تا فک پایین را در موقعیت جدید نگه دارند) و کسب نتیجه مدنظر، تویین بلاک باید به صورت تمام‌وقت در دهان باشد. این پلاک بیشتر برای کودکان، و به مدت تا 6 تا 9 ماه تجویز می‌شود.
دیستال جت
دیستال جت (Distal Jet) برای دیستالیزه کردن یا جابه‌جایی دندان‌های آسیاب به کار می‌رود، تا فضای بیشتری در دهان برای دندان‌های در حال رشد ایجاد شود، ازدحام دندانی برطرف شود، و مشکلات مربوط به بایت اصلاح شوند.
دیستال جت یک پلاک دندان ارتودنسی ثابت است، یعنی توسط متخصص نصب شده و باید توسط متخصص خارج شود. این دستگاه سه بخش دارد: بخش پلاستیکی (آکریلیک) آن که روی سقف دهان قرار می‌گیرد؛ قطعات فلزی‌اش که دورِ دندان‌های آسیاب قرار می‌گیرند، و دو مکانیسم فنری در کنار بخش آکریلیک که با یک پیچ مخصوص تنظیم می‌شوند.
معمولا وقتی دندان‌های آسیاب در موقعیت مناسب‌شان قرار می‌گیرند، از بریس‌ها و بندها برای تغییر موقعیت باقی دندان‌ها استفاده می‌شود. در برخی موارد، این منجر به بروز فاصله در دندان‌های جلویی می‌شود. اما جای نگرانی نیست؛ چون این فاصله با پایان درمان خودبه‌خود بسته می‌شود.
وسیع‌کننده کام
وسیع‌کننده کام (Palatal Expander) از انواع پلاک دندان ارتودنسی‌ست که با اعمال فشار ملایم به دندان‌های آسیاب بالایی، اندازه قوس فک بالا را افزایش می‌دهد. پالاتال اکسپندر معمولا برای درمان ازدحام دندانی، ایجاد فضا برای رشد دندان‌های دائمی و اصلاح کراس‌بایت کاربرد دارد.
این دستگاه تمام‌فلزی هم برای بیماران جوانی تجویز می‌شود که استخوان‌های‌شان هنوز در حال رشد است. فضای بین دو استخوان کام فوقانی غضروفی دارد که در دوران کودکان انعطاف‌پذیر است، اما به تدریج و زمانی که رشد فک به پایان می‌رسد، کاملا محکم می‌شود.
این پلاک ارتودنسی هم پیچ‌هایی دارد که باید در فواصل زمانیِ مشخص تنظیم شود تا فک به مرور وسیع‌تر و وسیع‌تر شود. بسته به وضعیت بیمار، وسیع‌کننده کام باید چندهفته، چندماه یا تا یک‌سال در دهان قرار بگیرد.
دستگاه (وسیع‌کننده) ویلیامز
وسیع‌کننده ویلیامز (Williams Expander) یک پلاکت دندان ارتودنسی ثابت است، که برای منبسط کردن فک پایین تجویز می‌شود. در واقع دستگاه ویلیامز مانند پالاتال اکسپندرِ بخش قبل با کاربردی مشابه است، اما برای فک پایین.
استفاده به موقع از این پلاک کمک می‌کند که فاز دوم درمان با بریس‌ها (در صورت لزوم) ساده‌تر و ماندگارتر باشد. همچنین، نیاز به کشیدن دندان‌های دائمی را کاهش می‌دهد.
بایت پلیت
بایت پلیت (Bite-Plate) از انواع پلاک دندان متحرک است، که به مدت 2 تا 4 ماه به صورت تمام‌وقت در دهان قرار می‌گیرد. کار اصلیِ این دستگاه کاهش دیپ‌بایت یا همان اوربایت، پیش از درمان اصلی با بریس است.
این دستگاه هم از اکریلیک و سیم‌های فلزی ساخته می‌شود، توسط متخصص در فواصل زمانی مشخص بررسی کرده، و در صورت لزوم تنظیمات لازم را انجام می‌دهد.
نگهدارنده هاولی
نگهدارنده هاولی (Hawley Retainer) از رایج‌ترین نگهدارنده‌های ارتودنسی‌ست، که پس از درمان توسط بریس‌ها یا الاینرها استفاده می‌شود تا دندان‌ها را در جای خود نگه دارد.
این پلاک ارتودنسی از یک صفحه اکریلیک یا پلاستیک سخت، و سیم‌های فلزی نازک تشکیل می‌شود تا به خوبی روی سقف دهان محکم شود. این نگهدارنده یک سیم دیگر هم دارد که جلوی دندان‌های بالا قرار می‌گیرد.
بیماران زیادی درباره قیمت پلاک دندان بعد از ارتودنسی می‌پرسند، که مربوط به همین دستگاه می‌شود. در لحظه نگارش این مطلب (خرداد 1403)، قیمت پلاک در کلینیک‌های ایده‌آل 2.000.000 تومان است.
مراحل نصب و استفاده از پلاک ارتودنسی
گذاشتن پلاک دندان همانند هر روش درمانی دیگر، مراحل مختلفی دارد؛ ابتدا پس از مشاوره با متخصص، نوع پلاک مورد نیاز شما مشخص می شود و با توجه ثابت یا متحرک بودن آن، نحوه استفاده و مراقبت از پلاک به شما توضیح داده می شود.
در ادامه مراحل استفاده از پلاک ارتودنسی را به طور کامل برای شما شرح می‌دهیم.
1. بررسی و مشاوره
در مرحله اول، باید برای بررسی وضعیت دندان‌های خود به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید. در این مرحله، متخصص ارتودنسی وضعیت دندان‌ها و فک‌ها را بررسی می‌کند. متخصص پس از بررسی وضعیت دندان‌ها و انجام آزمایشات و تصویربرداری‌های مختلف، اطلاعات لازم درباره روند درمانی را به شما ارائه می‌دهد.
2. تعیین برنامه درمانی
پس از بررسی، متخصص ارتودنسی یک برنامه درمانی خاص برای شما تهیه می‌کند. این برنامه شامل نوع پلاک ارتودنسی، مدت و شرایط نصب آن است. در این مرحله معمولا قیمت پلاک ارتودنسی و سایر هزینه‌ها نیز مشخص می‌شوند. به این ترتیب، شما دیدگاه کاملی درباره مراحل و شرایط انجام ارتودنسی بدست خواهید آورد.
3. نصب پلاک
در مرحله بعد، پلاک ارتودنسی بر روی دندان‌ها نصب می‌شود. برای پلاک‌های ثابت، بندهایی روی دندان‌ها قرار می‌گیرند و قوس‌های فلزی یا سرامیکی به بندها متصل می‌شوند. پلاک‌های متحرک نیز بر اساس مدل دندان‌ها ساخته می‌شوند و بر روی دندان‌ها قرار می‌گیرند. نصب پلاک دندان بسته به شرایط دندان‌های فرد و میزان تجربه دندانپزشک، مدتی طول می‌کشد.
4. تنظیم پلاک ارتودنسی
متخصص ارتودنسی پس از نصب پلاک، آنها را تنظیم می‌کند تا فشار و نیرو به طور صحیح به دندان‌ها و فک‌ها اعمال شود. این مرحله ممکن است در طول روند درمان، چندبار تکرار شود.
5. بازدید و بررسی مجدد
در طول درمان، شما باید به صورت منظم به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. در این بازدیدها اموری مانند تعویض پلاک، تنظیم آنها و بررسی پیشرفت درمان صورت می‌گیرد.
مراحل نصب پلاک ارتودنسی دندان بستگی به نوع پلاک، ناهنجاری‌های دندان‌ها و برنامه درمانی است. متخصصان ارتودنسی کلینیک ایده آل می‌توانند جزئیات بیشتری را در مورد روش نصب پلاک ارتودنسی دندان شما ارائه دهند و به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهند.
مزایای استفاده از پلاک ارتودنسی
استفاده از پلاک دندان ارتودنسی مزایای بسیاری را برای افراد به دنبال دارد. در ادامه به بررسی مزایای استفاده از پلاک ارتودنسی می‌پردازیم.
اصلاح ناهنجاری‌های دندانی
پلاک ارتودنسی به طور موثری در اصلاح تراکم، تراز و جهت غیرطبیعی دندان‌ها مفید است. پلاک ارتودنسی با اعمال فشار و کشش متناوب، به آرامی و به صورت تدریجی دندان‌ها را به وضعیت صحیح هدایت می‌کند.
بهبود ظاهر و زیبایی
استفاده از پلاک ارتودنسی متحرک یا ثابت می‌تواند بهبود قابل توجهی در ظاهر و زیبایی دندان‌ها و لبخند شما ایجاد کند. با اصلاح ناهنجاری‌های دندانی، لبخندتان بهتر و جذاب‌تر خواهد بود. به این ترتیب، اگر قصد بهبود ظاهر و زیبایی دندان‌ها و لبخند خود را دارید، می‌توانید به کلینیک دندانپزشکی ایده آل مراجعه کنید.
بهبود عملکرد دهان و فک
پلاک دندان ارتودنسی با اصلاح مشکلات دندان و برقراری امکان تماس صحیح بین دندان‌ها در هنگام بستن دهان، می‌تواند بهبود قابل توجهی در عملکرد دهان و فک شما ایجاد کند. به این ترتیب، مشکلات مربوط به تلفظ کلمات، جویدن غذا و … برطرف می‌شوند.
بهبود بهداشت دهان و دندان
با توجه به اینکه پلاک ارتودنسی قابل تمیز کردن است و امکان تجمع باکتری‌ها و رسوبات را کاهش می‌دهد، در زمان نصب و استفاده از آن، می‌توانید بهداشت دهان و دندان خود را به خوبی رعایت کنید.
راحتی و سهولت استفاده
استفاده از پلاک ارتودنسی (به ویژه پلاک متحرک) به طور کلی راحت است. طراحی شفاف و قابل انعطاف پلاک، باعث می‌شود که فرد به آسانی از آن استفاده کند و در زمان استفاده احساس راحتی کند.
مهم است بدانید که شرایط و وضعیت دندان‌های افراد با یکدیگر متفاوت است و به همین دلیل، مزایای استفاده از پلاک ارتودنسی نیز برای افراد متفاوت خواهد بود. بنابراین بهتر است با متخصص ارتودنسی مشورت کنید تا ببینید که استفاده از پلاک ارتودنسی برای دندان‌های شما چه مزایایی را فراهم می‌کند.
مدت زمان استفاده از پلاک ارتودنسی چقدر است؟
مدت زمان استفاده از پلاک ارتودنسی بستگی به شرایط دندان‌ها و فک‌های هر فرد دارد. معمولا متخصص ارتودنسی پس از ارزیابی و بررسی وضعیت دندان‌ها و فک‌ها، مدت زمان مورد نیاز برای اصلاح ناهنجاری‌ها را تعیین می‌کند. مدت استفاده از پلاک، برای هر فرد با افراد دیگر متفاوت است.
عواملی که می‌توانند بر مدت زمان استفاده از پلاک ارتودنسی تاثیر بگذارند عبارتند از نوع و شدت ناهنجاری‌های دندانی و فکی، سن فرد و میزان رشد فک‌ها، تمایل و همکاری فرد در استفاده مداوم از پلاک، وضعیت عمومی دندان‌ها و بافت‌های اطراف و … . به طور کلی، برای اکثر افراد، مدت زمان ارتودنسی حدود چند ماه تا چند سال است. در مواردی که ناهنجاری‌ها شدیدتر و پیچیده‌تر باشند، ممکن است مدت زمان بیشتری نیاز باشد.
برای دستیابی به نتایج مطلوب، باید پلاک را به طور مداوم و به دقت استفاده کنید و به تمامی راهنمایی‌ها و نکات تعیین شده توسط متخصص ارتودنسی پایبند باشید. همچنین، پس از پایان استفاده از پلاک، ممکن است نیاز به استفاده از نگهدارنده ارتودنسی برای حفظ نتایج به دست آمده باشد.
نکات مهم هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی
شاید مهمترین نکته، نحوه قرار دادن پلاک در دهان و خارج کردن آن باشد. اول اینکه هرگز از زبان‌تان برای اینکار استفاده نکنید، چون پلاک آسیب می‌بیند.
به جای اینکار، هنگام قرار دادن پلاکت دندان ارتودنسی در دهان، آن را زیر ردیف بالایی دندان‌ها (یا بالای ردیف پایین) قرار دهید و محکم روی پلاستیک فشار دهید تا در محل مناسب قرار بگیرد. اگر حس کردید جای پلاک مناسب نیست، آن را بردارید و دوباره امتحان کنید.
برای خارج کردن پلاک دندان ارتودنسی از دهان هم انگشت‌تان را روی گیره‌های دندان‌های عقبی در هر طرف قرار دهید، و پلاک را از روی دندان‌ها به سمت پایین بکشید. فراموش نکنید که هرگز فنرها یا سیم جلو را نکشید، چون ممکن است به دستگاه آسیب برساند. هر وقت هم پلاک در دهان‌تان نیست، آن را در جعبه مخصوص‌اش قرار دهید تا گم نشود یا آسیب نبیند.
هنگام استفاده از پلاکت دندان ارتودنسی، این نکات را هم به خاطر بسپارید:
- روزهای ابتدایی: انواع پلاک دندان «فعال» در روزهای اول باعث می‌شوند احساس سفتی و فشار داشته باشید. این کاملا طبیعی‌ست؛ چون گفتیم این پلاک‌ها دندان‌ها را حرکت می‌دهند تا مشکلات را اصلاح کنند. در صورت تجویز متخصص می‌توان ابتدا از برخی پلاک‌ها به صورت محدود، و کمی بعد به اندازه توصیه‌شده از آنها استفاده کرد.
- تسکین درد: در صورت احساس درد، می‌توان از مسکن مخصوص کودکان با دوز مناسب (پس از مشورت با متخصص) استفاده کرد. معمولا درد پس از دو-سه روز برطرف می‌شود. برای کاهش هرگونه ناراحتی نیز حتما به خوردن غذاهای نرم پایبند باشید.
- تغییرات زودگذر: پلاک دندان ارتودنسی ممکن است روی نحوه گفتارتان تاثیر بگذارد. اما این وضعیت به زودی بهبود می‌یابد؛ در واقع هرچه بیشتر صحبت کنید، این مشکل سریع‌تر برطرف می‌شود.
- غذا خوردن و مسواک زدن: اگر از پلاک دندان ارتودنسی متحرک استفاده می‌کند، باید آن را هنگام غذا خوردن، نوشیدن مایعات داغ، شنا، ورزش یا مسواک زدن از دهان خارج کنید. به این ترتیب، پلاک دچار آسیب نمی‌شود و تمیز کردن آن هم ساده‌تر خواهد بود. اینکار همچنین به شما اجازه می‌دهد تا دندان‌ها را با دقت بیشتری مسواک بزنید.
قیمت پلاک ارتودنسی چقدر است؟
قیمت پلاک ارتودنسی به عوامل مختلفی بستگی دارد و می‌تواند برای افراد مختلف متفاوت باشد. در ادامه مهمترین عوامل موثر در قیمت پلاک ارتودنسی را به طور خلاصه بررسی می‌کنیم:
- نوع پلاک: اولین عاملی که می‌توانند بر قیمت پلاک ارتودنسی تأثیر بگذارد، نوع پلاک است. در بیشتر موارد، پلاک‌های ثابت معمولا گران‌تر از پلاک‌های متحرک هستند.
- مدت زمان ارتودنسی: مدت زمان استفاده از پلاک ارتودنسی نیز می‌تواند در قیمت آن تاثیرگذار باشد. معمولا هر چه مدت زمان استفاده از تجهیزات بیشتر باشد، قیمت بیشتری نیز دارند. تجهیزات گران‌قیمت‌تر، استحکام بیشتری دارند و مدت بیشتری دوام می‌آورند.
- شدت مشکلات دندان: شدت و پیچیدگی ناهنجاری‌های دندانی و فکی نیز می‌تواند در قیمت پلاک ارتودنسی موثر باشد. ناهنجاری‌های پیچیده‌تر معمولا نیاز به درمان بیشتر و در نتیجه، هزینه بیشتری دارند.
- منطقه و کلینیک: قیمت پلاک ارتودنسی ممکن است در شهرهای مختلف و کلینیک‌های مختلف، با یکدیگر متفاوت باشد. در برخی مناطق، هزینه‌های خدمات درمانی، دندانپزشکی و ارتودنسی معمولا بیشتر از سایر مناطق است.
- هزینه‌های جانبی: گاهی قیمت پلاک ارتودنسی شامل هزینه تجهیزات جانبی و خدمات دیگری مثل تصویربرداری رادیوگرافی و … نیز می‌شود. این هزینه‌ها می‌توانند هزینه کلی خدمات نصب پلاک ارتودنسی را افزایش دهند.
برای تعیین قیمت دقیق پلاک ارتودنسی، بهتر است با متخصص ارتودنسی مشورت کنید. متخصصان کلینیک ایده آل می‌توانند بر اساس شرایط و نیازهای شما، قیمت مناسب را تعیین کنند و اطلاعات دقیق‌تری در این خصوص به شما ارائه دهند.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی پلاک ارتودنسی، مراحل ارتودنسی با استفاده از پلاک، انواع پلاک ارتودنسی و نکات دیگری درباره این وسیله پرکاربرد پرداختیم. شما می‌توانید با مراجعه به کلینیک دندانپزشکی ایده آل، ضمن دریافت مشاوره درباره وضعیت دندان‌ها، امکان و شرایط استفاده از پلاک ارتودنسی برای خود را بررسی کنید. متخصصان کلینیک ایده آل، در صورت نیاز بهترین انواع پلاک ارتودنسی را برای بهبود وضعیت دندان‌های شما ارائه می‌دهند.
