جلو بودن فک بالا یکی از مشکلات رایج و ناهنجاری‌های مربوط به فک و دندان است و به وضعیتی اشاره دارد که دندان‌های فک بالایی و خود فک بالا جلوتر از دندان‌های فک پایینی قرار گرفته و سبب ایجاد عدم تطابق در ترتیب دندان‌ها می‌شود. به عبارت دیگر جلو بودن فک بالا هنگامی رخ می‌دهد که فک و دندان‌های بالا بر فک و دندان‌های پایین، همپوشانی شدیدی دارند.
روشی که به طور معمول برای درمان جلو بودن فک بالا و عقب بردن دندان‌های جلو بکار برده می‌شود درمان ارتودنسی است که در سنین مختلف قابل انجام است. البته در برخی موارد که ناهنجاری بسیار شدید باشد ممکن است دندانپزشک جراحی فک را انجام دهد.
در این مقاله به بررسی مشکل جلو بودن فک بالا، دلایل ایجاد آن، روش‌های درمانی و راه‌های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت. تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
اورجت چیست و چه تفاوتی با اوربایت دارد؟
اورجت یک نوع نامرتبی و مال‌اکلوژن دندان است که برای توضیح جلو و عقب بودن لبه دندان‌های جلویی فک بالا و پایین بکار برده می‌شود. اصطلاح اوربایت نیز به همان مشکل جلو بودن دندان‌ها و فک بالا اشاره دارد.
تفاوت اورجت و اوربایت در این است که در اورجت دندان‌های بالایی با زاویه از دندان‌های فک پایین عبور کرده‌اند، اما در اوربایت زاویه‌ای وجود ندارد و دندان‌های فک بالا به صورت صاف دندان‌های فک پایین را پوشش داده‌اند.
به بیانی دیگر، در حالت طبیعی هنگام بسته بودن فک‌ها، چیزی در حدود 2 تا 4 میلی متر از سطح دندان جلویی پایینی در پشت دندان جلویی بالایی قرار می‌گیرد. این میزان همپوشانی دندان‌ها نرمال بوده و زیبایی و عملکرد دندان‌ها در بهترین حالت قرار دارد.
اما اگر با بسته شدن فک‌ها دندان‌های پایینی بیش از این مقدار در پشت دندان‌های بالایی پنهان شوند، به طوری که دندان‌های پایینی دائما با سطح پشتی دندان‌های بالایی برخورد کرده و باعث ساییدگی غیر طبیعی آنها شوند مشکل دیپ بایت دندان وجود دارد. برخورد لبه دندان‌های پایینی با لثه بالا، باعث تحریک و زخم شدن دائمی لثه می‌شود.
علت جلو بودن فک بالا
عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند منجر به اوربایت شوند، شایع‌ترین این دلایل عبارتند از:
- اختلاف طولی بین فک پایین و بالا در بیمار یا رشد ناکافی فک پایین نسبت به فک بالا
- مبتلا شدن به التهاب لثه (بیماری لثه)
- عادت‌های کودکانه مانند مکیدن انگشت تا زمانی که دندان‌های دائمی کودک رشد نکرده‌اند
- از دست رفتن زود هنگام دندان‌های شیری یا دائمی
- مشکلات ژنتیکی
- ترمیم و بازسازی نادرست دندان‌ها (مانند پر کردن یا روکش دندان)
- وجود تومورهای دهان یا فک
- فشار بیش از حد بر روی دندان‌ها و بافت‌های لثه
- انحراف فک پس از تحمل ضربه
این عوامل می‌توانند به طور ترکیبی یا جداگانه منجر به اوربایت شده و نیازمند توجه و درمان تخصصی باشند.
تشخیص جلو بودن فک بالا
اختلال جلو بودن فک بالا در بزرگسالان به راحتی قابل مشاهده است و در اکثر افرادی که به متخصص ارتودنسی مراجعه می‌کنند به طور متداول دیده می‌شود.
با این حال در برخی موارد، مانند دندان‌های کودکان، این مشکل ممکن است به چشم نخورده و توسط افراد عادی به سختی قابل تشخیص باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که در چنین شرایطی، برای پیشگیری از حادتر شدن آن، اقدامات درمانی انجام شود.
دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی برای تشخیص این اختلال از اندازه‌گیری دقیق فواصل بین فک‌های بالا و پایین توسط عکس رادیوگرافی یا اسکن 3 بعدی دهان و دندان استفاده می‌کند.
پس از تشخیص جلو بودن فک بالا، با توجه به نوع اختلال و میزان حاد بودن آن، روش درمانی توسط متخصص برای بیمار تعیین می‌شود.
انواع مشکلات جلو بودن فک بالا
جلو بودن فک می تواند در انواع و شدت های مختلف در افراد وجود داشته باشد. در بعضی موارد جلو بودن ناشی از دندان های فک بالا است که به شکل خفیف تر خود را نشان می دهد. در موارد شدید تر کل فک بالا دچار مشکل شده و بیرون زدگی دارد؛ در این حالت ممکن است پزشک پیشنهاد جراحی در موارد بیرون زدگی شدید را به بیمار بدهد.
1. جلو بودن و بیرون زدگی فک
در این حالت فک بالا دارای برآمدگی است و در ظاهر فرد نیز تاثیر گذاشته و قابل مشاهده است. اگر بیمار در سن رشد باشد پزشک متخصص برای او هدگیر ارتودنسی را تجویز خواهد کرد. در غیر این صورت پس از 18 سالگی و شکل‌گیری کامل دهان و دندان، باید برای درمان جلو بودن فک بالای خود، جراحی فک انجام دهد.
2. جلو بودن دندان‌هاى فک بالا
برخی از بیماران تفاوت بین جلو بودن دندان‌های فک بالا و جلو بودن فک بالا را متوجه نمی‌شوند. یعنی با وجود اینکه دندان‌های بالای آنها دچار مشکل است، تصور می‌کنند که این مشکل مربوط به فک آنها است.
در این حالت با کشیدن دندان‌های فک بالا (دو دندان آسياى كوچک فک بالا) فضای لازم برای جابجایی دندان‌ها ایجاد می‌شود.
در نظر داشته باشید که چنانچه دندان‌های فک بالا جلو نیامده باشند و مشکل از فک بالا باشد، این روش نه تنها مفید نیست بلکه مشکلات بیشتری را برای شما ایجاد خواهد کرد. بنابراین تشخیص آن را تنها به متخصص ارتودنسی بسپارید.
3. جلو بودن لثه
وقتی که فک بالا به سمت جلو برآمده باشد، به طور معمول هم به سمت جلو و هم به سمت پایین رشد می‌کند. در این وضعیت، لثه‌های فرد مخصوصا در حین خندیدن به طور بیشتری نسبت به حالت عادی قابل مشاهده هستند، که به آن لبخند لثه‌ای هم می‌گویند. دیده شدن بیش از حد لثه‌ها به این معنی است که برآمدگی فک بالا در دو بعد افقی و عمودی رخ داده است.
برای درمان لبخند لثه‌ای راه حل‌های مختلف زیر وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- درمان با ارتودنسی
- انجام عمل فک برای عقب کشیدن فک بالا
- عمل جراحی برای پایین آوردن لب بالا
- درمان با لیزر
- بوتاکس
- جراحی زیبایی لثه
روش‌های درمان جلو بودن فک بالا
مشکل اورجت و اوربایت در صورتی که به موقع تشخیص داده شوند به طور موثری قابل درمان هستند. دندانپزشک می‌تواند رویش دندان‌های کودک را هدایت کرده و با کمک روند رشد طبیعی، مشکل جلو بودن فک بالا را اصلاح نماید.
اما در صورتی که فرد از سن رشد عبور کرده و در دوره بزرگسالی است باز هم روش‌هایی برای درمان جلو بودن فک بالا برای او وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. انتخاب روش درمانی مناسب توسط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی و با توجه به نوع جلو بودن فک بالا صورت می‌گیرد.
کش‌های ارتودنسی
این کش‌ها در رنگ‌ها و طول‌های مختلف و برای اعمال نیروهای اضافی به دندان و جابجایی دندان‌ها کارایی بالایی دارد. کش ارتودنسی با کاهش سرعت رشد فک بالا و تقویت رشد فک در بخش پایینی به سمت جلو، سبب کم شدن فاصله بین دندان‌های جلویی فک بالا و پایین می‌شود.
ابزار Herbst
این ابزار ثابت برای جلو راندن فک پایین و کم کردن فاصله‌‌ای که دندان‌های جلویی فک بالا با فک زیرین دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به ثابت بودن Herbst و اینکه بیمار نمی‌تواند آن را از دهان خود خارج کند، برای کودکانی که نیاز به تغییرات دندانی و اسکلتی دارند هم کاربرد دارد.
ابزار Twin Block
از این ابزار که متشکل از پلیت آرواره‌های بالا و پایین است معمولا به مدت 9 ماه تا یک سال استفاده می‌شود. Twin Block باعث افزایش رشد فک پایین شده و معمولا برای کودکان در حال رشد بکار می‌رود.
هدگیر
نتایج استفاده از هدگیر تقریبا مشابه با ابزار Herbst است و در کسانی که تحت درمان با هدگیر، بریس و کش قرار می‌گیرند درصد موفقیت بسیار بالاست. اگرچه هدگیر ظاهر مناسبی ندارد اما برای بهبود بیماری و استفاده در مدت مشخص بسیار مفید است.
ارتودنسی نامرئی
از بریس‌های نامرئی ارتودنسی بیشتر برای بیمارانی که به دنبال عمل‌های زیبایی دندان هستند استفاده می‌شود. اما با توجه به کارایی بالا و تاثیرگذاری آنها، در برخی موارد و با توجه به نظر متخصص می‌توان به جای جراحی جلو بودن فک بالا یا راهکارهای دیگر، از این ابزار برای رفع مشکل جلو بودن فک بالا استفاده کرد.
کشیدن دندان
در حالتی که فضای کافی در فک بالای بیمار برای جا دادن تمام دندان‌های دائمی وجود نداشته باشد، همچنین در حالتی که فک زیرین بیمار قوس کوتاه‌تری دارد، کشیدن دندان بهترین گزینه برای درمان جلو بودن فک بالا است. این گزینه بیشتر برای بیماران بزرگسال بکار می‌رود.
پلاک‌های ریتینر متحرک
پلاک‌های ریتینر متحرک در واقع تاثیر مستقیمی برای اصلاح جلو بودن فک بالا ندارد. کاربرد این پلاک‌ها در درمان جلو بودن فک بالا برای حفظ نتیجه پس از درمان اوربایت است. انواع مدل های ارتودنسی متحرک برای ناهنجاری های فک در سطوح مختلف، توسط متخصص تجویز شده و با استفاده منظم، تاثیرات درمانی خود را روی فک و صورت نشان می دهد.
باندینگ
برخی از موارد اوربایت که شدت خفیفی دارند را می‌توان با باندینگ دندان اصلاح کرد. باندینگ در واقع نوعی درمان ظاهری دندان است که در آن دندانپزشک ماده رزین کامپوزیت همرنگ دندان را روی دندان‌های جلو آمده قرار می‌دهد تا هم‌تراز و منظم شوند.
ونیر کامپوزیت
در درمان ونیز کامپوزیت مانند باندینگ با قرار دادن ماده خاص روی دندان‌ها، این تصور ایجاد می‌شود که دندان‌ها از نظر ظاهری مشکلی ندارند اما در این روش به جای رزین از ونیر سرامیکی که به طور اختصاصی برای هر بیمار ساخته شده، استفاده می‌شود. باید توجه داشته باشید که ونیر کامپوزیت و باندینگ جنبه زیبایی دارند و برای درمان شدت‌های حاد جلو آمدن فک بالا کارایی چندانی ندارند.
جراحی جلو بودن فک بالا
در مواردی که شدت جلو آمدن فک بالا زیاد است معمولا از ترکیب جراحی فک و ارتودنسی برای درمان این مشکل استفاده می‌کنند. جراحی فک بیشتر برای بزرگسالانی که روند رشد فک و استخوان‌های آنها کامل شده و سایر روش‌ها تاثیر چندانی برای درمان‌شان ندارند مناسب است. معمولا انتظار نتایج چشمگیری از این روند درمانی وجود دارد.
چنانچه متخصص ارتودنسی برای درمان شما روش جراحی جلو بودن فک بالا را تشخیص دهد، شما را به یک جراح فک و صورت معرفی کرده و پس از اتمام جراحی، روند ارتودنسی برای شما انجام خواهد شد.
درمان ارتودنسی جلو بودن فک بالا
همانگونه که اشاره شد، در بیمارانی که نیاز به جراحی جلو بودن فک بالا دارند، پس از جراحی فک برای تکمیل نتایج درمان، بیمار باید تحت درمان ارتودنسی جبرانی قرار گیرد.
ارتودنسی جبرانی یا کامفولاژ شامل استفاده از بریس‌های ارتودنسی به منظور حرکت دادن دندان‌ها و رفع مشکلات استخوانی فک می‌باشد.
درمان های خانگی جلو بودن فک بالا
برخی از بیماران تصور می‌کنند که درمان خانگی برای جلو بودن فک بالا وجود دارد. اگر چه در اکثر راه‌حل‌ها (بجز جراحی فک) مدت زیادی از طول دوره درمان در خانه و توسط خود شخص انجام می‌شود. اما بیمار در ابتدا باید توسط متخصص ارتودنسی ویزیت شده و میزان و شدت اختلال و راه حل درمان آن تعیین شود.
پیشنهاد می‌کنیم به صورت خودسرانه و با خرید ابزارهای موجود در بازار برای درمان اوربایت اقدام نکنید. در صورت استفاده از روش نامناسب، مشکلات دیگری برای دندان‌ها و فک شما ایجاد می‌شود که روند درمان و هزینه آن را افزایش خواهد داد. حتما و قبل از هر اقدامی با یک متخصص ارتودنسی مشورت کنید.
هزینه درمان جلو بودن فک بالا
هزینه درمان این مشکل به عواملی مثل روش درمان انتخابی برای فرد، مدت زمان درمان و میزان تخصص دندانپزشک بستگی دارد. اما معمولا بیشترین هزینه مربوط به روش جراحی فک و ارتودنسی می‌باشد. به عبارت دیگر هزینه درمان جلو بودن فک بالا بعد از ویزیت شدن بیمار تعیین می‌شود و عدد ثابتی را نمی‌توان برای آن بیان کرد.
جلو بودن فک بالا در کودکان
برخی از کودکان به دلایل ژنتیکی و یا رفتارهای غلط در غذا خوردن دچار جلو بودن فک بالا هستند. با توجه به تکمیل نشدن روند رشد دندان‌ها، فک و استخوان‌ها در کودکان، درمان این ناهنجاری در آنها آسان‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود همه کودکان تا قبل از سن 7 سالگی توسط متخصص ارتودنسی ویزیت شوند.
درمان اورجت و اوربایت در سنین کودکی، موجب می‌شود که با افزایش سن، فک‌ها به درستی رشد کرده و فرد در آینده نیازی به جراحی فک نداشته باشد.
معمولا برای درمان کودکان از روش‌های پلاک ریتینر، ارتودنسی و در نهایت کشیدن دندان‌های شیری استفاده می‌شود.
پیشگیری از جلو آمدن فک بالا در کودکان
تا قبل از اینکه استخوان فک کودکان به صورت کامل شکل بگیرد، بهتر است برای اطمینان و پیشگیری از ناهنجاری فک در آینده، به پزشک متخصص مراجعه کنید. در سنین پایین می توان با رعایت برخی نکات از بروز مشکلات جلو زدگی فک بالا در آینده جلوگیری کرد.
روش‌هایی برای پیشگیری از جلو آمدن فک بالای کودکان وجود دارد که در صورت رعایت آنها می‌توان تا حد زیادی از بروز این مشکل جلوگیری کرد:
محود کردن استفاده از شیشه شیر
برخی از والدین در زمانی گریه کردن و یا ناراحتی کودک سعی می‌کنند با استفاده از شیشه شیر کودک را آرام کنند. مکیدن مداوم شیشه شیر (خالی یا پر) سبب ایجاد انحراف در رشد فک‌های کودک می‌شود. تنها در زمانی که کودک گرسنه است و نیاز به غذا دارد شیشه شیر را در دهانش بگذارید.
محدود کردن استفاده از پستانک
پستانک برای کودک معمولا تا سن 4 سالگی مناسب است. استفاده از پستانک بعد از 4 سالگی روی نحوه رشد فک‌ها اثر منفی خواهد داشت. بهتر است در سنین 3 سالگی استفاده از آن را برای کودک خود محدود کنید تا به مرور عادتش ترک شود.
قرارگیری زبان در موقعیت درست
در مواقعی که دهان کودک خالی است و حرف نمی‌زند چنانچه زبان در موقعیت درستی در دهان کودک قرار نگرفته باشد، رشد دهان و در نتیجه فک‌ها و دندان‌ها می‌تواند با مشکل مواجه شود. بررسی این مورد را می‌توان به دندانپزشک سپرد. اما معمولا در این حالت زبان باید مقابل سقف دهان قرار گرفته و نوک زبان به مقدار کمی با پشت دندان‌های جلو تماس داشته باشد.
جلوگیری از مکیدن انگشت
مکیدن انگشت نیز مانند استفاده از پستانک در سنین بالای 4 سال می‌تواند برای کودک آسیب زننده و مضر باشد. در صورتی که کودک شما در سن بالای 4 سالگی این عادت را دارد، سعی کنید با کمک روش‌های صحیح ترک عادت این عادت مضر کودک خود را ترک دهید.
اگر احساس می‌کنید خود شما یا کودکتان دچار اختلال جلو بودن فک بالا هستید، پیشنهاد می‌کنیم هر چه سریع‌تر به متخصص ارتودنسی و یا جراح فک و صورت مراجعه نمایید. تشخیص زودهنگام فک جلو آمده و درمان سریع آن به خصوص در کودکان می‌تواند از حادتر شدن مشکل پیشگیری کرده، هزینه و طول درمان آن را کاهش دهد.
