فضا نگهدار ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد؟

دندان‌های شیری کودکان نقش مهمی در صحبت کردن و تلفظ صحیح کلمات، جویدن کامل غذا و نیز رویش صحیح دندان‌های دائمی دارد. در صورتی که کودک دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست بدهد، متخصص ارتودنسی استفاده از فضا نگهدار دندان را تجویز می‌کند. این وسیله یکی از ابزارهای مهم در ارتودنسی است که به حفظ فضای کافی برای رویش دندان‌های دائمی کمک کرده و از مشکلات آتی جلوگیری می‌نماید.

اگر می‌خواهید بدانید فضا نگهدار دندان چیست، در چه مواردی کاربرد دارد، انواع آن کدام است و چگونه استفاده می‌شود تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

فضا نگهدار دندان چیست؟

فضا نگهدار دندان (Space Maintainer) یکی از تجهیزات ارتودنسی است که برای حفظ فضای مناسب بین دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار اغلب در زمانی که هنوز دندان‌های دائمی کودکان رشد نکرده‌اند، فضا را برای رویش دندان دائمی جایگزین حفظ می‌کند.

درواقع این وسیله اجازه نمی‌دهد فضای خالی ایجاد شده در اثر از دست دادن دندان شیری، توسط دندان‌های مجاور بسته شود. در نتیجه از مشکلاتی مانند کج شدن دندان‌ها و اختلال در رشد دندان‌های دائمی جلوگیری کرده و به تنظیم صحیح ردیف دندان‌های دائمی کمک می‌کند.

یک نمونه عکس فضا نگهدار دندان کودک را در این تصویر مشاهده می‌کنید:

 

در چه مواقعی از فضا نگهدارنده دندان کودکان استفاده می‌شود؟

فضا نگهدارنده دندان کودکان در شرایطی استفاده می‌شود که نیاز به حفظ فضای خالی بین دندان‌ها وجود دارد. شایع‌ترین این موارد عبارتند از:

• افتادن زودهنگام دندان‌های شیری به دلایل مختلفی مانند آسیب، ضربه، پوسیدگی یا بیماری لثه
• کشیدن دندان شیری به دلیل خرابی دندان یا برای جلوگیری از مشکلات ارتودنسی در آینده
• مشکلات ژنتیکی و کم بودن تعداد دندان‌های شیری
• ارتودنسی پیشگیری برای جلوگیری از مشکلات فک و بی‌نظمی دندان‌ها در آینده
• ناهنجاری‌های فک و دندان و کمبود فضا برای رویش دندان‌های دائمی
• حرکت دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی ایجاد شده ناشی از افتادن دندان شیری

آیا استفاده از فضا نگهدار دندان برای کودک دردناک است؟

استفاده از فضا نگهدارنده دندان کودکان معمولا دردناک نیست و تنها در برخی موارد با درد و ناراحتی اندکی همراه است. البته تجربه هر کودک ممکن است متفاوت باشد. برخی کودکان بعد از نصب فضانگهدار دندان احساس ناراحتی یا فشار در ناحیه دهان دارند که این وضعیت آزاردهنده موقتی است و به تدریج از بین می‌رود.

در مواردی نیز ممکن است کودک در ابتدا برای صحبت کردن یا غذا خوردن با فضا نگهدارنده مشکل داشته باشد، اما به مرور زمان به آن عادت می‌کند. با این حال اگر کودک شما پس از نصب فضا نگهدارنده دچار درد شدید یا ناراحتی طولانی‌مدت شد، بهتر است با دندانپزشک مشورت کنید تا بررسی‌های لازم را انجام دهد.

نمونه دیگری از عکس فضا نگهدارنده دندان را در تصویر زیر ببینید:

 

 

انواع فضا نگهدار دندان کودک

انواع فضانگهدار دندان در ارتودنسی کودکان به طور کلی شامل دو دسته ثابت و متحرک است. نوع ثابت برای مدت مشخصی به صورت دائمی در دهان می‌ماند اما در نوع متحرک، کودک به راحتی می‌تواند ابزار را از دهان خارج کرده و دوباره در جای خود قرار دهد.

فضا نگهدارنده ثابت

فضا نگهدار ثابت، که معمولا از جنس فلز یا کامپوزیت است، به دندان‌های مجاور فضای خالی چسبانده می‌شود تا به طور دائمی در دهان باقی بماند. فضا نگهدارنده ثابت به مدت طولانی‌تری باید استفاده شود و برای کودکان کم سن‌تر و کودکانی که دندان‌های عقبی خود را از دست داده‌اند مناسب تر است.

 

 

انواع فضا نگهدار‌نده‌های ثابت عبارتند از:

1. فضا نگهدارنده بند و حلقه (Band and Loop): این نوع فضا نگهدارنده که معمولا برای حفظ فضای دندان‌های آسیاب شیری استفاده می‌شود، شامل یک حلقه فلزی است که به دندان مجاور وصل می‌شود و یک سیم فلزی به آن متصل شده و در فضای خالی قرار می‌گیرد.
2. فضا نگهدارنده ناحیه‌ای (Distal Shoe): این نوع فضا نگهدارنده برای حفظ فضای دندان‌های آسیاب دائمی در ناحیه خلفی دهان طراحی شده است. این ابزار به دندان‌های مجاور متصل شده و به حفظ فضای دندان دائمی کمک می‌کند.
3. فضا نگهدارنده ترنس پالاتال آرچ (Transpalatal Arch): این فضا نگهدار برای حفظ و مدیریت فضا در دندان‌های عقبی یا قوس فک بالا استفاده می‌شود. این وسیله به دو دندان مشابه در دو طرف قوس فک وصل شده و سیم ارتودنسی در عرض کام قرار می‌گیرد تا فضا را نگه دارد.
4. فضا نگهدارنده لینگوال آرچ (lingual arch) یا زبانی: در مواردی که تعداد دندان‌های شیری که از دست رفته زیاد و دندان‌های جلویی از نوع دائمی باشد، از فضا نگهدار لینگوال آرچ استفاده می‌شود که دو پایه بر روی دندان‌های عقبی دارد و با سیم ارتودنسی از سطح درونی دندان‌ها محافظت می‌کند تا فضا را حفظ کند.

فضا نگهدارنده متحرک

این وسایل شباهت زیادی به ارتودنسی متحرک دارند و باید در طور روز 14 تا 22 ساعت مورد استفاده قرار گیرند. در واقع کودک تنها برای غذا خوردن و مسواک زدن مجاز است فضا نگهدار متحرک را از دهان خارج کند. لذا این ابزار‌ها برای کودکانی بزرگتری مناسب هستند که توانایی تمیز کردن و مراقبت از ابزارهای ارتودنسی را دارند.

در مواقعی که این وسیله در دهان قرار ندارد باید در ظرفی از آب گذاشته شود.

 

 

نحوه گذاشتن فضا نگهدار برای کودکان

برای گذاشتن فضا نگهدار مراحل زیر انجام می‌شود:

1. معاینه دقیق فک و دندان‌های کودک توسط متخصص ارتودنسی برای تعیین نوع و محل نصب فضا نگهدار
2. قالب‌گیری فک و دندان‌های کودک برای ساخت فضا نگهدار اختصاصی
3. ساخت فضا نگهدار سفارشی کودک در لابراتوار دندانپزشکی
4. قرار دادن فضا نگهدار در دهان کودک توسط ارتودنتیست
5. چسباندن دستگاه به دندان‌های مجاور و تنظیم دقیق آن (در نوع ثابت)
6. ارائه آموزش‌های لازم به کودک و والدین در مورد نحوه گذاشتن و برداشتن فضا نگهدار دندان و مراقبت از آن (در نوع متحرک)

 

 

مراقبت های ضروری از دستگاه فضا نگهدار دندان

با استفاده درست و مراقبت مناسب از فضا نگهدارنده دندان می‌توان فضای خالی برای رویش دندان‌های دائمی کودک را حفظ کرده و از مشکلات ارتودنسی در آینده پیشگیری کرد. برای مراقبت از دستگاه و مواجه نشدن با عوارض فضا نگهدار دندان، نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

• پرهیز از خوردن غذاهای سفت و چسبنده
• عدم دستکاری دستگاه و پر هیز از تغییر تنظیمات آن مانند خم کردن یا جدا کردن سیم‌ها و سایر اجزا
• مراجعه منظم به ارتودنتیست برای بررسی وضعیت فضا نگهدارنده، اطمینان از سالم بودن و کارآیی مناسب آن
• رعایت بهداشت دهان و دندان‌ها
• توجه به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های دندانپزشک در مورد نحوه گذاشتن و برداشتن فضا نگهدار دندان
• تمیز کردن فضا نگهدارنده ثابت با استفاده از مسواک نرم، خمیر دندان نخ دندان مخصوص ارتودنسی
• اجتناب از از جویدن ناخن: جویدن ناخن که به سیم‌ها و اجزای فضا نگهدارنده آسیب می‌رساند
• استفاده از محافظ دهان هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی
• شستن و تمیز کردن فضا نگهدارنده متحرک بعد از هر وعده غذایی با استفاده از آب و صابون یا محلول‌های تمیز کننده مخصوص
• نگهداری فضا نگهدارنده متحرک در جعبه مخصوص برای جلوگیری از گم شدن یا آسیب دیدن آن
• استفاده صحیح از فضا نگهدارنده متحرک طبق دستور دندانپزشک
• مراجعه سریع به دندانپزشک در صورت بروز هر نوع مشکل مانند ناراحتی و درد شدید، لق شدن فضا نگهدارنده، یا تغییر رنگ سیم‌ها و …

مدت زمان استفاده از فضا نگهدار دندان کودکان چقدر است؟

بهترین سن ارتودنسی کودکان برای حفظ جای خالی دندان نیش با استفاده از ابزار فضا نگهدار از 11 تا 13 سالگی است. در مورد دندان آسیاب، تا زمانی که دندان‌های آسیاب دائمی اول و دوم در دهان ظاهر شوند باید از این دستگاه‌ها استفاده کرد. این زمان بین 6 تا 12 سالگی خواهد بود.

 

 

سوالات متداول

در این بخش به سوالات متداول مراجعان کیلینیک ایده آل در مورد فضانگهدار دندان پاسخ می‌دهیم.

آیا استفاده از دستگاه فضانگهدار عوارض دارد؟

فضا نگهدار از جنس فلز یا پلاستیک است و به گونه ای طراحی و ساخته می‌شود که عارضه‌ای نداشته و به دهان و دندان‌های کودک آسیبی نمی‌رساند. تنها بی توجهی به بهداشت دهان و دندان، نصب نامناسب دستگاه، دستکاری ابزارها توسط کودک و بهم زدن تنظیمات آن ممکن است باعث التهاب و عفونت و آسیب به لثه و دندان‌ها شود.

آیا برای افتادن تمام دندان‌های شیری باید از فضا نگهدار دندان کودک استفاده کرد؟

در صورتی که دندان شیری زودتر از موعد بیفتد و جای خود را به دندان دائمی بدهد لازم نیست کودک از از فضا نگهدار استفاده کند. اما اگر بلافاصله بعد از افتادن دندان شیری، دندان دائمی رشد نکند و احتمال حرکت دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی وجود داشته باشد استفاده از انواع فضا نگهدار دندان کودکان توصیه می‌شود.

آیا ممکن است موقع خواب، دستگاه فضانگهدار برای کودکان خطری ایجاد کند؟

استفاده از دستگاه‌های فضانگهدار در کودکان معمولا ایمن است و خطری ایجاد نمی‌کند. اما برخی کودکان ممکن است در ابتدا با استفاده از دستگاه فضا نگهدار دچار ناراحتی یا اختلال در خواب شوند و نتوانند به خوبی بخوابند این مسئله که با عادت کردن به دستگاه بهبود می‌یابد.

همچنین اگر دستگاه فضانگهدار به درستی نصب نشده باشد یا کودک ناخواسته آن را خارج کند، ممکن است خطر خفگی وجود داشته باشد. برای کاهش این خطر، مهم است که دستگاه توسط دندانپزشک ماهر به درستی طراحی و نصب شود و کودک تحت نظارت والدین باشد.

بهترین نوع دستگاه فضانگهدار دندان کدام است؟

بهترین نوع دستگاه فضا نگهدار ثابت یا متحرک برای هر کودک متفاوت است و به فاکتورهای متعددی از قبیل سن، ناهنجاری‌های فک و دندان‌ها، تعداد دندان‌های شیری افتاده، وضعیت رویش دندان‌های دائمی، موقعیت دندان از دست رفته در دهان بستگی دارد. از این رو نمی‌توان یک نسخه ثابت برای به عنوان بهترین گزینه برای همه کودکان تجویز کرد.

برای تعیین بهترین نوع دستگاه فضانگهدار لازم است شرایط کودک توسط متخصص ارتودنسی بررسی شود.

فضا نگهدار دندان یک ابزار مهم در دندانپزشکی کودکان و ارتودنسی پیشگیری است که به حفظ و مدیریت فضای قوس فک و دندان‌های دائمی کمک می‌کند. این دستگاه در مواقعی که دندان‌های شیری زودتر از موعد افتاده یا کشیده می‌شوند، به کار می‌رود تا از جابجایی دندان‌های مجاور جلوگیری کند.

اگر برای معاینه دندان‌های شیری و نیاز به استفاده فضا نگهدار دندان کودک خود نیاز به مشاوره دارید با کلینیک تخصصی ایده‌آل تماس بگیرید.