جابجایی دندان‌ها به منظور بهبود عملکرد آن‌ها و افزایش زیبایی لبخند هدف اصلی انجام انواع درمان‌های ارتودنسی فانکشنال است. زمانی که بی‌نظمی دندان‌ها به دلیل کوچک بودن اندازه فک و رشد ناهنماهنگ دو فک بالا و پایین اتفاق می‌افتد، به جای استفاده از بریس‌های سنتی ارتودنسی برای صاف کردن دندان‌ها، انواع دستگاه فانکشنال برای درمان ارتوپدی فک‌ها به کار برده شود.
برای آشنایی بیشتر با کاربرد ارتودنسی فانکشنال، انواع دستگاه ثابت و متحرک آن، مزایا و معایب پلاک فانکشنال و طول دوره درمان با این روش، تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
ارتودنسی فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال از جمله روش‌های ارتودنسی است که با استفاده از دستگاه‌های ثابت و متحرک به اصلاح شکل و اندازه استخوان فک می‌پردازد. در این روش ارتودنتیست سعی می‌کند با کمک دستگاه فانکشنال رشد فک‌ها را کنترل و هدایت کند تا در وضعیت مناسبی نسبت به یکدیگر قرار بگیرند.
با اینکار فضای کافی در قوس فک برای رویش و قرارگیری همه دندان‌ها در موقیعت صحیح خود ایجاد شده و نیازی به کشیدن دندان برای ارتودنسی نیست.
علاوه‌براین، ارتودنسی فانکشنال اختلالاتی همچون دشواری در جویدن و بلع، آپنه خواب مشکلات تنفسی و گفتاری فرد را رفع کرده و با اصلاح مواردی مانند چانه عقب رفته و سایر ناهنجاری‌های ظاهری ناشی از ناهمترازی فک و دندان‌ها موجب افزایش زیبایی چهره خواهد شد.
استفاده از دستگاه فانکشنال برای درمان انواع مال اکلوژن کلاس II، یعنی جلو بودن فک پایین نسبت به فک و دندان‌های ردیف بالا متداول‌تر است.
مقایسه ارتودنسی فانکشنال متحرک و ثابت
برای ارتودنسی به روش فانکشنال دستگاه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اساس کار همه آن‌ها مشابه بوده و بر تغییر استخوان فک و ارتوپدی تمرکز دارند.
تفاوت اصلی انواع دستگاه فانکشنال در ثابت یا متحرک بودن آن‌ها است.
مقایسه ارتودنسی فانکشنال متحرک و ثابت و اینکه کدام روش بهتر است به عوامل متعددی مانند سن بیمار، شدت و نوع ناهنجاری فک و دندان‌های او بستگی دارد.
ارتودنسی فانکشنال متحرک
دستگاه ارتودنسی فانکشنال متحرک را همانند سایر روش‌های ارتودنسی متحرک می‌توان هنگام غذا خوردن، مسواک زدن یا در موقعیت‌های خاص از دهان خارج کرد. البته نباید فراموش کرد که برای اثربخشی این روش درمانی و رسیدن به نتایج مطلوب، دستگاه ارتودنسی باید در بیشتر ساعات شبانه روز در دهان قرار داشته باشد.
دستگاه متحرک شامل بخش‌های جداگانه‌ای برای ارتودنسی فک پایین و فک بالا است و معمولا در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای اصلاح وضعیت بایت نیاز به تنظیم مکرر دستگاه وجود دارد.
استفاده از پلاک فانکشنال ممکن است برای کودکان دشوار باشد، بنابراین معمولا در سنین پایین استفاده از دستگاه فانکشنال ثابت توصیه می‌شود.
ارتودنسی فانکشنال ثابت
در ارتودنسی فانکشنال ثابت، ارتودنتیست دستگاه مورد نظر را روی دندان فیکس کرده و تا پایان دوره درمان، بیمار نمی‌تواند آن را از دهان خارج کند. غذا خوردن، مسواک زدن و صحبت کردن با وجود دستگاه فانکشنال دندان در ابتدا اندکی باعث ناراحتی می‌شود اما بعد از مدت کوتاهی فرد به آن عادت می‌کند.
در واقع بارزترین تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک در این است که بیمار به تنهایی می‌تواند دستگاه ارتودنسی را از دهان خارج کرده و مجددا در جای خود قرار دهد یا خیر.
انواع دستگاه ارتودنسی فانکشنال
انواع مختلف دستگاه ارتودنسی فانکشنال ثابت و متحرک شامل موارد زیر است:
- هربست
- مارا
- اکتیویتور
- بایونیتور
- تویین پلاک
- فرانکل
هربست (Herbst)
دستگاه هربست نوعی دستگاه فانکشنال ثابت است. این دستگاه روی دندان‌های آسیاب فک بالا نصب شده و با کمک اتصالات مختلف به فک پایین فشار وارد می‌کند تا به سمت جلو حرکت کند.
این دستگاه به اعمال فشار خفیف به تدریج موجب اصلاح ناهنجاری‌های مربوط به عقب بودن فک پایین و رفع فاصله عمودی بین دندان‌های دو فک می‌شود.
مارا (MARA)
در مواردی که فک بالا بسیار جلوتر از فک پایین قرار گرفته باشد از دستگاه فانکشنال ثابت مارا برای هدایت فک پایین به سمت جلو و همتراز کردن آن با فک بالا استفاده می‌شود.
اکتیویتور (Activators)
یکی از انواع پلاک فانکشنال متحرک که با اعمال نیرو به فک و دندان‌ها موجب هماهنگ شدن فک‌های بالا و پایین می‌شود، دستگاه اکتیویتور است.
پلاک اکتیویتور خود شامل انواع مختلفی از قبیل اکتیویتور H، اکتیویتور V و دستگاه Hyraxاست که در بر اساس تشخیص ارتودنتیست برای بیماران با شرایط متفاوت به کار می‌رود.
بایونیتور (Bionator)
بایونیتور دستگاهی متحرک از جنس پلاستیک (اکریلیک) است که در صورت کوچک بودن فک پایین، برای تحریک رشد و حرکت دادن این فک به سمت جلو از آن استفاده می‌کنند.
قسمتی از دستگاه فانکشنال بایونیتور پشت دندان‌های جلویی فک بالا قرار گرفته و قسمت دیگر آن با دندان‌های پایین تماس دارد. به این ترتیب با بستن دهان، فک پایین به آهستگی به سمت جلو هدایت می‌شود.
تویین پلاک (Twin Block)
تویین پلاک یکی دیگر از دستگاه‌های متحرک است که شباهت زیادی به بایونیتور دارد. با این تفاوت که تویین پلاک به جای یک قطعه از دو قطعه تشکیل شده است و با اندازه کوچکتر و استفاده ساده‌تر به راحتی موقعیت فک‌ها را نسبت به هم اصلاح می‌کند.
فرانکل (Frankel)
دستگاه متحرک فرانکل فانکشنال بر عضلات و بافت‌های نرم دهان تاثیر گذاشته و با خنثی سازی نیروهای نامطلوب عضلانی موجب اصلاح رشد فک و باز شدن فضای کافی برای قرارگیری دندان‌های دائمی می‌شود.
این دستگاه انواع مختلفی دارد و برای درمان انواع ناهنجاری‌های فک از جمله اورجت و اوربایت به کار می‌رود.
سن مناسب برای ارتودنسی فانکشنال
درمان ارتودنسی فانکشنال و استفاده از دستگاه فک پایین محدودیت سنی خاصی ندارد و کاربرد آن بیش از سن بیمار، به نوع ناهنجاری فک او بستگی دارد.
به عبارت دیگر با استفاده از دستگاه فانکشنال فک پایین می‌توان ناهنجاری فک کودکان و حتی بزرگسالان را درمان کرد.
با این حال برخی متخصصان ارتودنسی سن مناسب برای جلو آوردن فک پایین با دستگاه فانکشنال را قبل از سن بلوغ می‌دانند. یعنی زمانی که فک هنوز در حال رشد است و به شکل نهایی خود نرسیده و ترکیبی از دندان‌های شیری و دائمی در دهان فرد وجود دارد.
این سن برای پسران 11 تا 14 سالگی و برای دختران 10 تا 13 سالگی است.
ارتودنسی فانکشنال کودکان
جلو زدگی یا عقب رفتگی فک کودک معمولا از سنین 4 تا 5 سالگی قابل تشخیص است و از همین سن می‌توان برای شروع درمان اقدام کرد.
در صورتی که فک‌های کودک رشد ناهماهنگ و وضعت نامناسبی نسبت به هم داشته باشند، علائمی مانند مشکلات تنفسی، آپنه خواب، مشکل در گاز گرفتن، بلعیدن و صحبت کردن در آن‌ها قابل مشاهده است.
با تشخیص زود هنگام ناهنجاری فک، می‌توان با استفاده از ارتودنسی فانکشنال از همان سن پایین از با تحریک، کنترل و هدایت رشد فک‌ها از پیشرفت ناهنجاری و بروز مشکلات جدی در آینده پیشگیری کرد.
چنانچه ارتودنتیست یا دندانپزشک اطفال تشخیص دهد که به دلیل کوچک بودن قوس فک پایین فضای کافی برای رویش و قرارگیری منظم همه دندان‌ها وجود ندارد با کمک ارتودنسی فانکشنال به توسعه فضای فک می‌پردازد.
با این کار در بزرگسالی مشکل بی‌نظمی دندان‌ها رخ نمی‌دهد و حتی در صورت نیاز به ارتودنسی دندان، لازم نیست دندانی کشیده شود.
ارتودنسی فانشکنال بزرگسالان
استفاده از ارتودنسی فانکشنال برای درمان جلو زدگی فک بالا و عقب رفتگی فک پایین در بزرگسالان نیز کاربرد دارد.
در سنین بزرگسالی به دلیل تکمیل رشد استخوان فک، جابجایی و تغییر وضعیت آن دشوار است و اصلاح ناهنجاری فک به صرف زمان و هزینه بیشتری نیاز دارد.
با توجه به پیچیدگی درمان در بزرگسالان، معمولا برای افراد بعد از سن بلوغ از دستگاه‌های ارتودنسی فانکشنال ثابت استفاده می‌شود.
ارتودنسی فانکشنال چقدر طول میکشد؟
مدت زمان درمان ناهنجاری فک و دندان‌ها با ارتودنسی فانکشنال را می‌توان به دو مرحله زیر تقسیم کرد:
مرحله اول: این مرحله شامل جابجایی، تغییر شکل و اصلاح وضعیت استخوان فک بالا و پایین است. مرحله اول با توجه به شدت مشکل 9 تا 12 ماه زمان می‌برد.
مرحله دوم: بعد از هماهنگ شدن فک‌های بالا و پایین، نوبت نصب بریس‌های ارتودنسی سنتی برای صاف و مرتب کردن دندان‌ها است. این مرحله نیز بر اساس میزان بهم ریختگی دندان‌ها حدود 9 تا 18 ماه طول میکشد.
اگر فرد دندان‌های منظمی داشته باشد، نیازی به مرحله دوم درمان ندارد.
مزایا و معایب دستگاه فانکشنال
دستگاه فانکشنال نیز مانند سایر روش‌ها و دستگاه‌های ارتودنسی ثابت و متحرک مزایا و معایبی دارد.
از این رو لازم است بعد از اطلاع از اینکه دستگاه فانکشنال ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد با مزایا و معایب دستگاه فانکشنال نیز آشنا شوید.
بارزترین فواید و مزایای ارتودنسی فانکشنال عبارتند از:
- گسترش فضا در قوس فک برای قرارگیری صحیح همه دندان‌ها در کنار هم
- درمان ازدحام و شلوغی دندان‌ها با اصلاح موقعیت آن‌ها
- رفع اختلالات ناشی از ناهماهنگی فک‌ها
- اصلاح ناهنجاری‌هایی مانند چانه عقب رفته
- بهبود زیبایی چهره به دلیل تراز شدن فک‌های بالا و پایین
- پیشگیری از نیاز به درمان‌های پیچیده در آینده مانند جراحی فک
- کاهش علائم ناشی از عدم تناسب و تراز فک‌ها مانند سردرد، زنگ زدن گوش، درد گردن و شانه
- کاهش فشار وارد مفصل فک و عضلات آن
- رفع اختلال عمکلرد مفصل گیجگاهی
- عدم نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی
- رفع مواردی مانند خروپف و آپنه انسدادی خواب
- اصلاح عاداتی مانند تنفس دهانی و قرارگیری نامناسب زبان در دهان
در مقابل از پلاک فانکشنال نیز نمی‌توان چشم پوشی کرد:
- طولانی بودن دوره درمان به دلیل اعمال فشار خفیف به فک و دندان‌ها
- هزینه نسبتا زیاد
- لزوم استفاده از دستگاه ارتودنسی سنتی برای مرتب شدن دندان‌ها بعد از ارتودنسی فانکشنال
- نیاز به تنظیم و تعویض مکرر دستگاه ارتودنسی
- وابستگی نتایج درمان به همکاری بیمار (در مورد استفاده از دستگاه متحرک)
- دشوار بودن صحبت کردن و تلفظ کلمات با وجود دستگاه فانکشنال
- محدودیت در مصرف خوراکی‌های سفت و سخت
در این نوشته سعی کردیم در مورد اینکه پلاک فانکشنال چیست و دستگاه فانکشنال فک پایین چه کاربردی دارد توضیحات کاملی را به شما ارائه دهیم. ارتودنسی فانکشنال هم برای کودکان و هم بزرگسالان کاربرد دارد و در صورت صلاح دید ارتودنتیست، بیمار می‌تواند از این روش برای اصلاح وضعیت فک‌ها و برقراری توازن و تناسب بین آن‌ها استفاده کند.
برای اینکه بدانید ارتودنسی فانکشنال برای شما مناسب است یا نه، می‌توانید با متخصصان ارتودنسی کلینیک ایده آل مشورت کنید. برای دریافت نوبت با شماره‌های کلینیک تماس گرفته با فرم آنلاین را تکمیل نمایید.
