یکی از مشکلات ساختاری و اسکلتی فک که باعث ناهماهنگی فک و دندان‌های بالا و پایین می‌شود، مشکل عقب بودن فک پایین است. در افرادی که به این عارضه دچار هستند، معمولا یک فاصله افقی بیشتر از حد نرمال بین دندان‌های جلویی دو فک مشاهده می‌شود. این افراد در جویدن و بلع غذا مشکل دارند و احتمال پوسیدگی و خرابی دندان‌ها در آن‌ها بیشتر است.
برای آشنایی بیشتر با ناهنجاری اسکلتی عقب بودن فک پایین و روش‌های درمان آن تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
عقب بودن فک پایین چگونه است؟
ناهنجاری عقب بودن فک پایین یکی از مشکلات شایع افرادی است که برای اصلاح بهم ریختگی دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. این عارضه از جمله ناهنجاری‌های فکی کلاس ΙΙ به حساب می‌آید که در اغلب موارد با روش‌های ارتودنسی قابل اصلاح و درمان است.
بارزترین نشانه این اختلال تناسب نداشتن و عدم قرارگیری مناسب دندان‌های دو فک روی هم می‌باشد. یعنی اگر فرد دندان‌های خود را روی هم قرار داده و جلو آینه لبخند بزند متوجه می‌شود که دندان‌های فک پایین به میزان قابل توجهی عقب‌تر از دندان‌های فک بالا قرار دارند. به طوری که انگار فرد چانه خود را عقب نگه داشته است.
علت عقب رفتگی فک پایین
وراثت و مشکلات ژنتیکی مادرزادی به عنوان علت اصلی عقب رفتگی فک پایین شناخته می‌شود. در برخی افراد نیز اختلالات رشد در دوران جنینی و کودکی دلیل عقب رفتن فک پایین است. رفتارها و عادات غلط در زمان کودکی از قبیل مکیدن انگشت و پستانک این ناهنجاری را تشدید می‌کند.
البته برخی افراد نیز بدون هیچ زمینه مادرزادی در اثر وارد آمدن ضربه یا تروما به فک دچار این ناهنجاری می شوند.
عقب بودن فک پایین در نوزادان
به طور طبیعی و نرمال رشد انسان در دوران جنینی از سر و استخوان جمجمه شروع می‌شود. در مراحل بعد سایر اعضای بدن از جمله فک پایین، دست‌ها و پاها رشد کرده و بدن به حالت متناسبی می‌رسد. همچنین برای اینکه نوزاد راحت‌تر متولد شود، رشد برخی اندام‌ها از جمله فک پایین بعد از تولد تکمیل می‌شود. به همین دلیل عقب بودن یا کوچکی فک پایین در نوزادان تا حدی طبیعی است و به مرور اصلاح خواهد شد.
عقب بودن فک پایین در کودکان
بر خلاف دوره نوزادی، کوچک و کوتاه بودن بیش از حد فک پایین در کودکان غیر عادی است و می‌تواند در آینده آن‌ها را مشکلات جدی مواجه کند. این اختلال اگرچه در کودکی قابل تشخیص است اما گاهی والدین آن را با رویش نامناسب دندان‌ها به سمت داخل دهان اشتباه می گیرند.
اگر احساس می‌کنید فک پایین کودکتان عقب رفته و سابقه ژنتیکی این ناهنجاری در خانواده شما وجود دارد، بهتر است هرچه سریع‌تر برای اصلاح این عارضه با روش‌های پزشکی اقدام کنید.
اقدام به موقع برای اصلاح ناهنجاری عقب بودن فک پایین در کودکان به درمان موثرتر و ساده‌تر آن کمک می‌کند.
عقب ماندن فک پایین چه عوارضی دارد؟
بی توجهی به مشکل عقب بودن فک پایین و عدم اقدام برای درمان و اصلاح آن فرد را با عوارض و مشکلات زیر مواجه می‌کند:
- مشکلات تنفسی
- مشکلات گوارشی به دلیل اختلال در جویدن و بلع غذا
- آپنه تنفسی و مشکلات خواب
- تاثیر منفی بر چهره و زیبایی لبخند
- کاهش اعتماد به نفس فرد
- آسیب دیدن و شکستن دندان‌ها به دلیل وارد آمدن فشار اضافه و تراز نبودن فک‌ها
- آسیب به بافت لثه
- پوسیدگی و خرابی دندان‌ها به دلیل درست تمیز نشدن آن‌ها
تشخیص عقب بودن فک پایین
ساده‌ترین برای تشخیص عقب بودن فک پایین این است که فک‌ها ببنیدم و جلو آینده لبخند بزنیم. در این حالت وضعیت قرار گیری فک‌ها نسبت به هم کاملا مشخص است. در این حالت ممکن است ناهنجاری عقب ماندن فک پایین با مشکل جلو بودن فک بالا اشتباه گرفته شود. اگر احساس می کنید فک‌ها نسبت بهم تراز نیستند و هماهنگی ندارند بهتر است برای تشخیص دقیق نوع اختلال فکی به دندانپزشک مراجعه کنید.
دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی با معاینه، بررسی علائم و گرفتن عکس‌های رادیوگرافی نسبت تشخیص عقب بودن فک پایین اقدام می‌کند. تشخیص درست این ناهنجاری بسیار مهم بوده و تعیین کننده نوع درمان است.
نحوه درمان عقب بودن فک پایین
انتخاب طرح درمان مناسب برای عقب بودن فک پایین براساس فاکتورهایی مانند سن بیمار، شدت ناهنجاری، میزان تکامل رشد استخوان و سایر عوارض فکی و دندانی بیمار صورت می گیرد. همین موضوع باعث متفاوت بودن روش درمان در کودکان و بزرگسالان شده است.
درمان عقب بودن فک پایین در کودکان
در سنین کودکی و پیش از دوره بلوغ که رشد استخوآن‌های فک کامل نشده است، دندانپزشک می‌تواند با کمک درمآن‌های غیر تهاجمی از قبیل ارتودنسی، انواع ناهنجاری‌های فک پایین از قبیل عقب بودن فک و آندربایت دندان را درمان کند.
به همین دلیل است که دندانپزشکان توصیه می کنند در سنین 6 تا 7 سالگی اولین ویزیت دندانپزشکی کودکان انجام شود. در این سن فرصت کافی برای تشخیص درست نوع ناهنجاری و درمان موثر آن وجود دارد.
ارتودنسی عقب ماندگی فک پایین کودکان
متخصصان ارتودنسی به طور معمول استفاده از دستگاه فانکشنال ارتودنسی را برای درمان عقب ماندگی فک پایین کودکان تجویز می‌کنند. این روش ارتودنسی، وضعیت استخوان‌های فک را بهبود بخشیده و فک کودک را به سمت جلو هدایت می‌کند تا توازن و هماهنگی بین دو فک برقرار شود. در عین حال باعث مرتب شدن دندان‌های بهم ریخته نیز می‌شود.
درمان عقب بودن فک پایین در بزرگسالان
بعد از گذشتن از سن بلوغ و زمانی که استخوان فک تکامل یافته و رشدش متوقف شده است، درمان عارضه عقب رفتن فک پایین دشوارتر، طولانی‌تر و پرهزینه‌تر می‌شود. دندانپزشک برای بزرگسالان یکی از روش‌های زیر را به کار می‌برد.
جراحی فک برای درمان عقب ماندن فک پایین
در سنین بزرگسالی و در مواردی که میزان عقب رفتن فک پایین بسیار شدید باشد، تنها راه برای اصلاح ناهنجاری، روش ترکیبی جراحی فک به همراه درمان ارتودنسی است که به آن ارتوسرجری می گویند. در این روش، ابتدا بیمار تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرد تا برای جراحی آماده شود. آنگاه جراح فک و صورت طی یک عمل جراحی ساده، فک پایین را به مقدار کافی جلو کشیده و در جایگاه جدید تثبیت می‌کند.
پس از طی دوره نقاهت جراحی، ارتودنتیست کار را ادامه داده و با کمک روش‌های ارتودنسی، روند درمان را تکمیل می‌کند. جراحی فک، برای رفع غبغب گلو و درمان آپنه تنفسی نیز موثر است.
درمان عقب بودن فک پایین بدون جراحی
تا زمانی که رشد فک کامل و متوقف نشده است، امکان برای جلو کشیدن فک پایین و اصلاح وضعیت آن بدون انجام جراحی وجود دارد. در موارد خفیف و متوسط عقب بودن فک پایین، با تشخیص ارتودنتیست می‌توان از روش‌های غیرجراحی برای درمان این ناهنجاری استفاده کرد. روش‌های درمان عقب بودن فک پایین بدون جراحی عبارتند از:
1- درمان عقب بودن فک پایین با ارتودنسی
ارتودنسی کاموفولاژ یا ارتودنسی بدون جراحی رایج‌ترین روش برای اصلاح عقب ماندگی فک پایین در بزرگسالان است. این روش در صورتی به نتیجه مطلوب می رسد که شدت عارضه در حد خفیف یا متوسط باشد. در طرح درمان عقب بودن فک پایین با ارتودنسی، ارتودنتیست سعی می‌کند با کمک روش‌های ارتودنسی ثابت یا پلاک ارتودنسی متحرک، همزمان با جلو کشیدن فک پایین، قوس دندانی فک بالا را به سمت عقب هدایت کند تا توازن و هماهنگی مناسبی بین دو فک ایجاد شود. این روش درمانی عملکرد دندان‌ها را در جویدن و گفتار بهبود بخشیده و عوارض عقب بودن فک پایین را برطرف می‌کند.
2- درمان عقب بودن فک پایین با ورزش
گاهی متخصص ارتودنسی انجام ورزش‌های فک را برای اصلاح موقعیت فک پایین توصیه می‌کند. در این بخش یکی از حرکات ورزشی موثر در درمان عقب ماندگی فک پایین را توضیح می دهیم.
روی سطحی صاف به پشت دراز بکشید. با زبان به سقف دهان فشار وارد کنید. با این حرکت ماهیچه‌های جلو گردن فعال می‌شود. حال چانه خود را به سمت سینه حرکت داده و سر از زمین جدا کنید. توجه داشته باشید که در این مرحله نباید شکم بالا بیاید. سر را به وضعیت اول برگردانید. این حرکت را در سه ست 10 تایی تکرار کنید.
این ورزش را به مدت طولانی و با سرعت زیاد انجام ندهید. زیرا باعث کشیدگی عضلات گردن شما خواهد شد.
درمان خانگی عقب بودن فک پایین چگونه است؟
عقب بودن فک پایین یک ناهنجاری اسکلتی مهم و اساسی است که تشخیص و درمان آن باید توسط متخصص ارتودنسی یا جراح فک و صورت انجام شود. اگرچه انجام برخی حرکات ورزشی در منزل می‌تواند به درمان سریع‌تر عقب ماندگی فک پایین کمک کند اما هیچ درمان خانگی قطعی برای درمان این ناهنجاری وجود ندارد.
لذا توصیه می‌شود اگر خود شما یا کودکتان دچار عوارض و ناهنجاری‌های فکی هستید، به جای اتلاف وقت برای تست کردن روش‌های مختلف در منزل، در اسرع وقت به متخصص ارتودنسی مراجعه نموده و روند درمان را آغاز نمایید.
سوالات رایج شما درباره‌ی عقب رفتگی فک پایین
- در چه سنی برای درمان عقب ماندگی فک پایین اقدام کنیم؟
بهترین سن برای شروع درمان عقب ماندن فک پایین، یکسال قبل از بلوغ است. زمانی که هنوز رشد فک تکمیل نشده و امکان تغییر وضعیت آن وجود دارد. در این سن فرصت کافی برای تشخیص درمان به موقع ناهنجاری‌های فکی فراهم بوده و مشکل در کوتاه‌ترین زمان، با ساده‌ترین روش و کمترین هزینه رفع می‌شود.
- بهترین سن برای اولین ویزیت ارتودنسی چه زمانی است؟
طبق توصیه ارتودنتیست‌ها، بهترین سن برای اولین ویزیت ارتودنسی کودکان سنین 6 تا 7 سالگی است.
- چه عواملی در تعیین طرح درمان عقب بودن فک پایین نقش دارند؟
سن بیمار، شدت ناهنجاری، تکامل رشد استخوان فک و سایر مشکلات فکی و دندانی بیمار در انتخاب روش درمانی موثر هستند.
- برای درمان عقب ماندن فک پایین کودکان از چه روشی استفاده می‌شود؟
رایج ترین روش برای رفع این ناهنجاری در سنین کودکی ارتودنسی فانکشنال است.
در این مقاله به بررسی علل، عوارض و روش‌های درمان عقب بودن فک پایین در سنین کودکی و بزرگسالی پرداختیم. اگر در ساده‌ترین امور روزانه مانند تنفس، جویدن و بلع غذا مشکل دارید و احساس می کنید فک‌های بالا و پایین شما با هم هماهنگ نیستند به طوری که فک پایین عقب‌تر از فک بالا قرار گرفته دارد، توصیه می‌کنیم در اولین فرصت برای تشخیص به موقع ناهنجاری فک و دندان‌ها به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید.
