صدا دادن فک (Jaw Popping) یک مشکل شایع در ارتباط با مفاصل گیجگاهی فک است که احتمال دارد برای هر کسی اتفاق بیفتد. اگر هنگام باز و بسته کردن دهان فک شما صدا می‌دهد ممکن است در عضلات جونده یا مفصل گیجگاهی شما اختلالی ایجاد شده باشد.
در این مقاله به بررسی و تشریح علل مختلف این اختلال، علائم و گزینه‌‌های درمان صدا دادن فک می‌پردازیم. مطالعه این مقاله برای کسانی که می‌خواهند بدانند «آیا صدا دادن فک خطرناک است؟» و به دنبال راهکارهایی برای بهبود وضعیت فک و دهان خود هستند، مفید است.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های صدا دادن مفصل فک
شایع‌ترین نشانه اختلال در مفصل گیجگاهی فک، تق تق کردن فک پایین و شنیدن صدایی شبیه به ساییدگی یا ترکیدگی هنگام باز و بسته کردن دهان است. این صدا دادن فک پایین ممکن است با احساس درد همراه باشد. گاهی نیز فرد هیچ دردی احساس نمی‌کند. برخی محققین معتقدند، کسانی که فک‌شان صدا می‌دهد احتمالا دچار در رفتگی دیسک شده‌اند. اما تا زمانی که دردی احساس نکنند نیاز به درمان ندارند.
از جمله دیگر علائم این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد و ناراحتی در ناحیه فک
- احساس سوزش در ناحیه فک و صورت
- درد در عضلات ناحیه گردن
- قفل شدن فک در حالت باز یا بسته که ممکن است همراه با احساس درد یا بدون در باشد.
- سفتی و درد عضلات صورت در هنگام صبح و برخاستن از خواب
- سختی در باز و بسته کردن دهان هنگام غذا خوردن و صحبت کردن
- مشکل در هنگام غذا خوردن مانند تغییر در نحوه گاز گرفتن، نحوه قرار گرفتن دندان‌های بالایی و پایینی روی هم و مشکل در بلعیدن غذا
- احساس درد در جلو یا زیر گوش، احساس پر بودن یا زنگ زدن در گوش
- سردرد
- دندان درد
آیا صدا دادن فک خطرناک است؟
اختلال صدای مفصل فک ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. اما تشخیص اینکه این عارضه خطرناک است یا نه تنها با مراجعه به دندانپزشک امکان‌پذیر است. حدی خطرناک بودن صدا دادن فک به دلیل ایجاد صدا بستگی دارد. در برخی موارد این اختلال می‌تواند تاثیر مستقیمی بر عملکرد مغز داشته باشد. همچنین سخت باز و بسته شدن دهان روی صحبت کردن، جویدن غذا، گوارش و کیفیت زندگی تاثیر منفی دارد.
علت صدا دادن فک
مفاصل فک ساختار غضروفی دارند که از استخوان‌های تحتانی و فوقانی محافظت می‌کند. این غضروف از طریق تاندون‌ها به قسمت بیرونی فک متصل می‌شود. اگر برایتان سوال است که «چرا فکم صدا میده؟» دلیل صدا احتمالا در این ناحیه باشد. در واقع علل صدا دادن مفصل فک ناشی از این است که عضلات و تاندون‌های سفت شده، فک شما را به یک سمت می‌کشند یا آن را از جای خود خارج می‌کنند. صدای فک از مفصل تحت فشار فک که به آرامی به سمت داخل یا خارج از محل خود حرکت می‌کند، به گوش می‌رسد.
علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و علت صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن موارد مشابهی است که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است.
- اختلالات مادرزادی
- بیماری‌های عفونی یا التهاب
- آدامس جویدن مداوم که باعث استفاده زیاد از فک می‌شود
- وارد شدن ضربه و آسیب به فک در اثر تصادفات جاده‌ای، آسیب‌های ورزشی، سقوط از ارتفاع یا آسیب‌های فیزیکی
- سندرم درد میوفاسیال در فک
- مال اکلوژن دندان‌ها
- عادت دندان قروچه و فشار دادن شدید دندان‌ها روی هم
- گاز گرفتن داخل گونه یا لب
- آپنه خواب یا ایست تنفسی در خواب
- سفت شدن عضلات صورت گردن به دلیل استرس و اضطراب
- بیماری‌های و آسیب دیدگی‌های قبلی فک مانند آرتروز و آرتریت روماتوئید یا فیبرومیالژیا
- مشکلات دندانپزشکی مانند از دست دادن دندان‌ها
- غذا خوردن یک‌طرفه
- عفونت غدد دهان
- گاز گرفتن نامسطح ناشی از مشکل هنگام پر کردن و روکش دندان یا استفاده از دندان مصنوعی
علت قولنج فک ممکن است ناشی از یک یا چند مورد از دلایل بالا باشد. در صورتی که فک شما صدا می‌دهد بهتر است هرچه سریعتر برای یافتن علت دقیق و درمان آن اقدام نمایید.
برای صدا دادن فک به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر صدای مفصل فک شما با درد همراه نیست معمولا نیازی به مراجعه به پزشک و درمان ندارید. اما اگر درد دارید، فک‌تان قفل می‌شود و حرکت دادن فک برایتان دشوار است، برای یافتن علت دقیق صدا دادن فک هنگام غذا خوردن یا باز و بسته کردن دهان، می‌توانید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه نمایید.
عموما برای رفع مشکل صدای فک در ابتدا روش‌های درمانی غیر جراحی مانند تغییر سبک زندگی و فیزیوتراپی انجام می‌گیرد که در اغلب موارد مشکل صدا دادن و درد فک را رفع می‌کند. چنانچه به اختلال مفصل گیجگاهی شدید مبتلا باشید یا مفصل فک شما صدای زیادی داشته باشد برای روش‌های درمانی دیگر از قبیل رفع مال اکلوژن و جراحی فک به متخصص ارتودنسی یا متخصص جراحی فک و صورت ارجاع داده می‌شوید.
دندانپزشک معمولا برای تشخیص علت توانایی شما رد باز و بسته کردن دهان و میزان دشواری آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین حرکات دیگر فک را معاینه می‌کند تا درد، التهاب عضلات و مفاصل فک را لمس نماید. دندانپزشک گوشی را رو به روی گوش شما قرار می‌دهد تا هر صدایی که حین باز و بسته کردن دهان ایجاد می‌شود را بشنود.
درمان صدا دادن فک
برای درمان صدا دادن فک روش‌های مختلفی وجود دارد. برخی از این روش‌ها نیازی به مراجعه به پزشک ندارد و شما می‌توانید در خانه با انجام برخی تمرینات و تغییر برخی عادات روزمره مشکل صدا دادن فک را رفع کنید. اما در صورتی که مشکل شما حاد باشد و درمان‌های خانگی برای رفع آن جواب ندهد باید به سراغ درمان‌های پزشکی بروید.
درمان خانگی صدا دادن فک
خوشبختانه برای درمان صدا دادن فک هنگام غذا خوردن راهکارهای خانگی وجود دارد که می‌تواند به رفع مشکل کمک کند. اگر صدای مفصل فک شما را کلافه کرده است روش درمان خانگی زیر را امتحان کنید.
فک را بیش از حد باز نکنید.
از انجام فعالیت‌هایی که باعث می‌شود فک شما مدام کار کند و بیش از حد باز شود اجتناب کنید. فعالیت‌هایی مانند آواز خواندن، فریاد زدن و آدامس جویدن فشار زیادی به مفصل ناحیه فک وارد می‌کند.
فک را در وضعیت هماهنگ با بدن نگه دارید.
بدن خود را در وضعیت متعادل و متناسب نگه دارید. در صورت لزوم برای کاهش ناهماهنگی صورت، وضعیت قرا گیری بدن را تغییر داده و فک و صورت را در حالتی هماهنگ با بدن قرار دهید.
ماساژ درمانی انجام دهید.
یکی از اقدامات خانگی موثر برای درمان صدا دادن فک کشش عضلات صورت و ماساژ دادن است. این کار عضلات صورت را تقویت کرده و باعث آرامش آن‌ها می‌شود. برای تاثیر بیشتر با مشورت فیزیوتراپیست، فیزیوتراپی فک انجام دهید.
از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید.
استفاده از کمپرس سرد و گرم به کاهش درد در ناحیه فک کمک می‌کند. روی محل درد به مدت 10 تا 15 دقیقه کمپرس یخ قرار دهید و بعد از آن کمپرس داغ را به مدت 5 تا 10 دقیقه روی آن بگذارید. این کار را چند بار در طول روز تکرار کنید.
غذاهای سف و برشته نخورید.
از مصرف غذاها و خوارکی‌های سفت و خشک که جویدن آن‌ها سخت است یا نیاز به جویدن زیادی دارند خودداری کنید. این خوراکی‌ها فشار زیادی به مفصل فک وارد کرده و صدای آن را تشدید می‌کنند. از جمله این خوراکی‌ها می‌توان به سبزیجات خام، ته دیگ و چیپس اشاره کرد. در عوض غذاهای نرم مانند ماست و سبزیجات پخته مصرف کنید. همچنین لقمه‌های خود را کوچک بردارید تا فک بیش از حد باز نشود.
فشار روی فک را کاهش دهید.
برای کاهش فشار روی فک، دهان را آرام باز و بسته کنید و غذا را آرام بجوید. در صورت امکان دهان را کی باز نه دارید تا با ایجاد فاصله بین دندان‌ها فشار از روش مفصل فک برداشته شود.
مدیریت استرس را تمرین کنید.
توانایی مدیریت و کاهش استرس می‌تواند از صدای فک ناشی از فشردن دندان‌ها به هم و دندان قروچه جلوگیری کند. فعالیت بدنی منظم، مدیتیشن و تمرین تنفس عمیق از جمله تکنیک‌های مدیریت استرس هستند.
داروهای بدون نسخه مصرف کنید.
در مواردی که صدای مفصل فک شما را آزار می‌دهد می‌توانید داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی که نیازی به نسخه پزشک ندارند را از داروخانه تهیه کرده و مصرف نمایید. داروهایی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن درد و تورم ناحیه فک را تسکین می‌دهند.
درمان‌های پزشکی صدای فک
روش‌های پزشکی که برای درمان صدای فک انجام می‌شود به علت بروز عارضه صدای مفصل فک یا وجود سایر شرایط پزشکی بستگی دارد. دندانپزشک یا متخصص جراحی فک و صورت معمولا روش‌های زیر را برای درمان این اختلال بکار می‌برند.
تجهیزات دهانی
در مواردی که علت صدا دادن فک دندان قروچه یا فشردن و ساییدگی بیش از حد دندان‌ها به هم تشخیص داده شود، استفاده از تجهیزات دهانی مانند آتل یا نایت گارد (محافظ دندانی) در هنگام شب تجویز می‌شود تا فشار و آسیب از روی مفصل فک برداشته شود. این نوع تجهیزات می‌توانند مال اکلوژن دندان‌ها را نیز تا حدی درمان کنند.
دندان قروچه در بزرگسالان معمولا به دلیل استرس و فشارهای عصبی رخ می‌دهد. اما اگر کودک شما دندان قروچه دارد و از درد فک شکایت می‌کند بهتر است با مراجعه به دندانپزشک و بررسی علت دندان قروچه کودکان در خواب، مشکل کودک خود را هر چه سریعتر درمان نمایید.
تجویز دارو
در برخی موارد پزشک یا دندانپزشک برای کنترل علائم اختلال صدای فک دارو تجویز می‌کنند. داروهای تجویزی اغلب شامل دوزهای بالای داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه، شل کننده عضلات، داروهای ضد اضطراب و داروهای ضد افسردگی است.
تزریق استروئید
اگر سندروم مفصل گیجگاهی ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز یا سندورم درد میوفاسیال باشد، برای کمک به کاهش درد فک و ورم مفصل و بافت‌های مجاور، به مفصل فک استروئید تزریق می‌شود. تزریق داروی مسکن درد و ناراحتی مفصل فک را برای چند هفته تا چند ماه بهبود می‌بخشد. در برخی موارد نیز تزریق استروئید صدا و درد فک را به طور کامل درمان می‌کند.
درمان صدای فک با ارتودنسی
اگر علت صدای فک مشکلات دندانی مانند اوربایت و آندربایت تشخیص داده شود، دندان پزشک درمان ارتودنسی را برای صدای فک تجویز می‌کند. در این روش متخصص ارتودنسی با کمک تجهیزات و دستگاه‌های ارتودنسی به اصلاح موقعیت دندان‌ها، رفع مشکلات و ناهنجاری‌های فک می‌پردازد. با اتمام درمان ارتودنسی دندان و قرار گیری فک و دندان‌ها در جایگاه درست، صدای فک و علائم و عوارض آن نیز برطرف می‌شود.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
در این روش درمان پزشکی، با استفاده از جریان‌های الکتریکی که از طریق پوست به عصب وارد می‌شود عضلات فک و صورت شل شده و درد تسکین می‌یابد. این روش بیشتر در مواردی کاربرد دارد که عضلات صورت دچار گرفتگی شده‌اند.
جراحی فک
در صورتی که روش‌های درمان خانگی صدا دادن فک و سایر روش‌های پزشکی برای فرد جواب ندهد، آخرین راه حل پزشکی برای درمان صدا دادن فک هنگام غذا خوردن جراحی فک است. نوع جراحی مورد نیاز به نوع عارضه و اختلال فک بیمار که علت صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن است، بستگی دارد. این روش معمولا در مواردی استفاده می‌شود که ناهنجاری فک به گونه‌ای باشد که به جز روش جراحی، راهی برای رفع اختلال وجود نداشته باشد.
درمان صدای فک با ورزش
یکی از راه‌های موثر برای درمان صدای مفصل فک و تسکین علائم آن، ورزش دادن فک است. برخی حرکات ورزشی که می‌تواند به درمان این اختلال کمک کند شامل موارد زیر است:
حرکات تقویتی برای صدای فک
برای تقویت مفصل و عضلات فک، انگشت شصت خود را زیر چانه قرار داده و به آرامی فشار دهید. حال دهان خود را آهسته باز کرده و چند ثانیه نگه دارید. سپس دهان‌تان را ببندید.
حرکات کششی برای درمان صدا دادن فک
اگر صدا دادن فک شما بدون احساس درد است این حرکت ورزشی را تمرین کنید. زبان خود را به سقف دهان فشار دهید. سپس دهان‌تان را به آرامی تا جایی باز کنید که احساس درد نداشته باشید.
ورزش‌های آرامش بخش برای رفع صدای فک
همانطور که گفته شد استرس و اضطراب یکی از دلایل صدا دادن و سخت باز و بسته کردن فک است. حرکات ورزشی آرامش بخش تاثیر مستقیمی روی مفصل و عضلات فک ندارد. اما با ایجاد آرامش و رفع اضطراب به کاهش علائم صدای فک کمک می‌کند.
یکی از حرکات آرامبخش موثر این است که نفس عمیقی بکشید و حدود 5 تا 10 ثانیه نفس خود را حبس کنید. سپس به آرامی نفس‌تان را بیرون دهید.
کلام آخر
علت صدا دادن و درد فک هنگام باز و بسته کردن دهان، صحبت کردن و جویدن غذا معمولا سندروم مفصل گیجگاهی فک است. این عارضه اغلب با علائم دیگری مانند قفل شدن فک، درد دندان، سردرد، درد گوش و درد گردن همراه است. اگر چه در برخی موارد درمان خانگی صدا دادن فک امکان‌پذیر است. اما بهتر است برای تشخیص علت و درمان این اختلال به دندانپزشک مراجعه نمایید. اغلب بیمارانی که به پزشک مراجعه می‌کنند با روش‌های غیر جراحی قابل درمان بوده و تنها تعداد کمی از آن‌ها به جراحی فک نیاز دارند.
در صورتی که باردار هستید و صدا دادن و قفل شدن فک شما را آزار می‌دهد، هنگام مراجعه به دندانپزشک این موضوع را به او اطلاع دهید.
