یکی از رایجترین دلایل مراجعه افراد به دندانپزشک و متخصص ارتودنسی اوربایت دندان است. در این نوع ناهنجاری دهان و دندان، همپوشانی شدیدی بین دندان‌های بالا و پایین رخ می‌دهد.
اوربایت، انواع مختلفی دارد که همه آن‌ها به یک نوع درمان پاسخ نمی‌دهند. به همین دلیل این عارضه در افراد مختلف نیاز به طرح درمان اختصاصی برای صاف کردن دندان‌ها و ایجاد هماهنگی و توازن بین دو فک دارد. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد علت اوربایت دندان و روش‌های درمان آن کسب کنید تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
اوربایت چیست؟
اوربایت نوعی از ناهنجاری های فک و دندان است که در آن دندان‌های جلویی فک پایین تا حد زیادی توسط دندان‌های فک بالا پوشیده شده‌اند. مقدار اندکی همپوشانی در حد 1 تا 2 میلیمتر بین دندان‌های بالا و پایین کاملا طبیعی و البته ضروری است.
اما اگر مقدار آن بیش از حد شود به طوری که دندان‌های پیشین بالا بیش از 2 تا 3 میلیمتر دندان‌های پایین را بپوشانند، این حالت به عنوان ناهنجاری و اختلال اوربایت مضاعف شناخته میشود که باید سریعا برای درمان آن اقدام کرد. درمان این عارضه در زمینه تخصصی ارتودنسی قرار می‌گیرد.
انواع اوربایت
انواع اوربایت را میتوان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
1- اوربایت اسکلتی
این نوع اوربایت به طور مستقیم به رشد نامنظم استخوان فک مربوط است. در این وضعیت فک پایین نسبت به فک بالا اندازه کوچکتری دارد. همین موضوع باعث عدم توازن و انطباق بین دو فک شده و دندان‌های جلویی فک بالا جلوتر از دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند. در نتیجه با بسته شدن دهان، دندان‌های پایین توسط دندان‌های بالا پوشانده می‌شوند. در برخی موارد جراحی فک تنها راه رسیدن به نتیجه مطلوب برای درمان اوربایت اسکلتی در بزرگسالان است.
2- اوربایت دندانی
این نوع اوربایت به علت رویش نامناسب دندان‌ها ایجاد میشود. یعنی فک‌ها با رشد منظم در موقعیت مناسب قرار گرفته و انطباق درستی باهم دارند اما نحوه رویش و موقعیت قرار گیری دندان‌ها به گونه ای است که باعث شده فک پایین تا حدی به عقب رانده شود. علت بروز این نوع اوربایت کمبود فضا در قوس فک پایین برای رشد دندان‌ها، از دست دادن دندان‌های عقبی و عادات بد دهانی است. در بیشتر موارد اوربایت دندانی با روش‌های ارتودنسی ثابت یا متحرک قابل درمان است.
3- اوربایت برخوردی
شدیدترین شکل اوربایت، نوع برخوردی آن است. در این حالت با بسته شدن دهان، دندان‌های پایین می‌توانند کام را از پشت دندان‌های بالایی لمس کنند. این عارضه به مرور باعث آسیب به استخوان اطراف دندان‌های بالایی خواهد شد و در صورت عدم درمان، دندان‌های پیش بالا دچار آسیب دیدگی شدید شده و حتی ممکن است از دست بروند. در صورت اقدام به موقع برای درمان ارتودنسی می‌تواند این ناهنجاری را رفع کند. البته در موارد شدید جراحی فک نیز باید انجام شود.
تفاوت اوربایت با اورجت
مشکل جلو بودن فک بالا با توجه به وضعیت استخوان فک و قرارگیری دندان‌ها و نیز همپوشانی و توازن دندان‌های بالا و پایین به انواع مختلفی تقسیم بندی میشود. دو نوع را یج از این ناهنجاری که ممکن است باهم اشتباه گرفته شوند عارضه اوربایت و اورجت دندان هستند.
- اوربایت به همپوشانی عمودی دندان‌های دو فک اشاره دارد.
- در حالی که اورجت یک شکاف افقی بین دندان‌های پیش بالا و پیش پایین است.
- کسانی که اورجت دارند، احتمال ابتلا به اوربایت نیز در آن‌ها وجود دارد.
علت ایجاد اوربایت چیست؟
مشکل اوربایت و عدم توازن و تطابق فک بالا و پایین به طور کلی دارای دو حالت است:
- فک بالا دارای اندازه طبیعی اما فک پایین کوچکتر است.
- فک پایین دارای اندازه طبیعی اما فک بالا بزرگتر است.
موارد متعددی به عنوان علت اندازه غیر طبیعی یکی از فک‌ها و ایجاد اوربایت شناخته می‌شوند که رایجترین آن‌ها در سنین مختلف عبارت است از:
علت ایجاد اوربایت در کودکان
- ژنتیک و وراثت (ژن به ارث رسیده از والدین و نیاکان مهمترین علت اوربایت اسکلتی است.)
- ازدحام و شلوغی دندان‌ها به دلیل نبود فضای کافی در قوس برای رویش مرتب آن‌ها
- مکیدن انگشت شست
- استفاده طولانی مدت از پستانک و شیشه شیر
- زبان زدن به دندان‌ها
علت ایجاد اوربایت در نوجوانان و بزرگسالان
- از دست دادن دندان‌های عقبی و جایگزین نکردن آن‌ها
- جویدن ناخن یا اشیا سخت
- دندان قروچه
- سندروم مفصل گیجگاهی-فکی
علائم و نشانه های اوربایت دندان
اوربایت دندان در صورتی که شدید باشد به راحتی چشم می‌آید و قابل تشخیص است. غیر از بررسی چیدمان دندان‌ها علائم زیر نیز می‌تواند نشان‌دهنده عارضه اوربایت باشد.
- مشکل در تکلم و تلفظ صحیح کلمات
- بیرون زدن دندان‌های بالا از لب‌ها
- احساس درد هنگام جویدن غذا
- لق بودن و ساییده شدن دندان‌ها
- دندان قروچه در خواب
- مشکلات تنفسی و تنفس دهانی
- سردرد
در صورت مشاهده این علائم در خود یا فرزندتان، بهتر است هرچه سریعتر برای تشخیص دقیق و شروع درمان به دندانپزشک عمومی یا متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید.
درمان اوربایت
اولین قدم برای درمان اوربایت دندان مراجعه به یک ارتودنتیست با تجربه است. متخصص ارتودنسی با معاینه دقیق فک و دندان‌ها و در نظر گرفتن تمامی جوانب از قبیل سن و شرایط بیمار، شدت ناهنجاری و سایر شرایط و مشکلات دهانی و دندانی بهترین طرح درمانی را برنامه ریزی کرده و پیش می‌برد.
از آنجایی که وضعیت و شرایط هر بیمار با سایر بیماران متفاوت است، نوع درمان و طول دوره درمان نیز برای افراد مختلف یکسان نخواهد بود.
روش‌های درمان اوربایت دندان
بطور کلی روش‌های درمان اوربایت، به 2 دسته تقسیم میشود:
- ارتودنسی
- جراحی فک
1- ارتودنسی برای اوربایت
انواع روش‌های ارتودنسی که برای درمان اوربایت استفاده می‌شوند شامل این موارد است.
ارتودنسی ثابت فلزی و سرامیکی
مرسوم‌ترین روش برای رفع ناهنجاری اوربایت استفاده از بریس‌های ارتودنسی فلزی و سرامیکی است. برای برخی افراد ارتودنسی فک بالا به تنهایی کفایت می‌کند اما برخی دیگر به ارتودنسی هر دو فک نیاز دارند.
ارتودنسی فلزی انتخاب مناسبی برای کودکان و نوجوانان است. در حالی که بزرگسالان معمولا براکت‌های ارتودنسی سرامیکی که کمتر جلب توجه می‌کند را ترجیح می‌دهند. در هر صورت موثر بودن این روش برای رفع مشکل اوربایت در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به اثبات رسیده است.
طول دوره درمان اوربایت با این روش از 6 ماه تا دو سال متغیر است.
ارتودنسی اینویزیلاین
استفاده از الاینرهای شفاف ارتودنسی یکی دیگر از روش‌های رفع ناهنجاری اوربایت است.
- این روش معمولا برای بزرگسالان و کسانی که اوربایت خفیف تا متوسط دارند، مناسب است.
- با کمک ارتودنسی اینویزیلاین دندان‌ها به مرور به سمت جایگاه اصلی خود حرکت کرده و خط فک و عارضه اوربایت درمان میشود.
- اثر بخشی این روش تا حد زیادی به همکاری بیمار در استفاده مرتب از پلاک‌های شفاف بستگی دارد. الاینر باید 22 ساعت از شبانه روز روی دندان‌ها قرار بگیرند و هر دو هفته یکبار عوض شود. فرد تنها برای غذا خوردن و تمیز کردن دندان‌ها مجاز است آن را از دهان خارج کند.
الاینرهای جدید برای اوربایت شدید
اخیرا ابداعاتی در طراحی و ساخت پلاک‌های اینویزیلاین صورت گرفته که با کمک آن‌ها میتوان اوربایت شدید را نیز درمان کرد. در این طراحی شدید امکان وصل کردن حلقه‌های کشی الاستیک به الاینرهای بالا و پایین فراهم شده که با استفاده از آن میتوان موقعیت دندان‌های دو فک را نسبت به هم اصلاح کرد. با این حال امکان اصلاح اوربایت‌های بسیار شدید و پیچیده با ارتودنسی نامرئی وجود ندارد.
2- جراحی فک برای درمان اوربایت
در مورد اوربایت شدید که بیشتر از نوع اسکلتی است، ارتودنسی دندان به تنهایی نمی‌تواند بیمار را به نتیجه مطلوب برساند. در این حالت نیاز به مداخله جدی و روش تهاجمی یعنی جراحی فک نیز وجود دارد.
- این روش بیشتر برای بزرگسالان کاربرد دارد که ریشه دندان‌ها و استخوان فک به طور کامل و مستحکم رشد کرده و حرکت دادن آن با دستگاه‌های ارتودنسی ناممکن یا بسیار زمانبر است.
- اگر بیمار به جراحی فک نیاز داشته باشد، متخصص ارتودنسی او را به جراح فک و صورت ارجاع می‌دهد. در نهایت ناهنجاری فک و دندان با کمک ترکیب دو روش جراحی و ارتودنسی برای اوربایت درمان میشود.
عدم درمان اوربایت چه عوارضی دارد؟
برخلاف تصور غلط عموم، هدف از درمان اوربایت تنها زیبایی لبخند و تاثیر مثبت بر چهره افراد نیست. اوربایت اگر درمان نشود به مرور تشدید شده، سلامت دندان‌ها را به خطر می‌اندازد و عوارض زیر را به دنبال دارد.
- آسیب به بافت لثه توسط دندان‌های پایین
- سایش غیر طبیعی دندان‌های فک بالا
- افزایش احتمال شکستگی و فرسایش مینای دندان
- آسیب به استخوان و ساختار فک
- تاثیر منفی بر گفتار و تکلم
- دشواری حفظ بهداشت دهان و دندان
- التهاب لثه و بیماری‌های پریودنتال به دلیل بهداشت ضعیف دهان
- درد و ناراحتی در ناحیه صورت
- سردردهای شدید
- قفل شدن فک
- مشکلات تنفسی
- اختلال در جویدن و بلع غذا
بهترین زمان برای درمان اوربایت دندان
در درمان ناهنجاری‌های فک، همیشه اولویت با روش‌های ساده‌تر و کم تهاجمی‌تر است.
- اگر بیمار قبل از سن بلوغ و پیش از تکمیل رشد استخوان فک و محکم شدن ریشه دندان‌ها برای درمان اقدام کند، احتمال نیاز به عمل جراحی کمتر است. یعنی با کمک دستگاه‌های ارتودنسی میتوان در مدت کوتاهی چیدمان دندان‌ها ارا تصحیح و ناهنجاری اوربایت را رفع کرد.
از این رو ارتودنتیست‌ها توصیه می‌کنند؛
- دختران قبل از 10 سالگی
- پسران قبل از 12 سالگی
برای تشخیص مشکلات فک دندان به دندانپزشک مراجعه نمایند.
سوالات متداول شما درباره‌ی اوربایت
- آیا کشیدن دندان روشی برای درمان اوربایت است؟
کشیدن دندان به تنهایی روش درمان اوربایت نیست. اما گاهی برای تغییر موقعیت دندان‌ها، صاف و همراستا کردن آن‌ها در درمان اوربایت دندان با ارتودنسی، باید یک یا چند دندان کشیده شود تا فضای کافی برای قرارگیری صحیح سایر دندان‌ها ایجاد شود.
- آیا ژنتیک در ایجاد اوربایت کودکان تاثیر دارد؟
بله. مهمترین علت اوربایت دندان وراژت و عوامل ژنتیکی است. اما موارد دیگری از قبیل مکیدن پستانک و انگشت شست، شلوغی دندان‌ها، از دست دادن دندان، دندان قروچه نیز در ایجاد آن نقش دارند.
- همپوشانی دندان‌های پیشین دو فک تا چه حد طبیعی است؟
همپوشانی دندان‌های جلویی فک پایین توس دندان‌های فک بالا در حدود 1 تا 2 میلیمتر طبیعی است نیاز به درمان ندارد.
- چه زمانی اوربایت باید اصلاح شود؟
اگر میزان همپوشانی دندان‌ها بیشتر از 3 تا 4 میلیمتر باشد، فرد باید برای بررسی بیشتر، معاینات دقیق و شروع درمان، به دندانپزشک مراجعه کند.
- آیا اوربایت کودکان خود به خود اصلاح میشود؟
خیر، اوربایت اگر درمان نشود به مرور تشدید شده و مشکلات جدی برای فرد ایجاد می‌کند.
- آیا اوربایت باعث مشکلات گفتاری میشود؟
بله. یکی از علائم اوربایت، مشکل در گفتار و ادای کلمات است. فرد ممکن است به صورت نوک زبانی حرف بزند یا کلمات را نامفهوم تلفظ کند.
- آیا درد گوش به اوربایت ربط دارد؟
هر نوع عارضه و ناهنجاری در فک و دندان‌ها می‌تواند روی گوش تاثیر گذاشته باعث احساس درد در این ناحیه شود.
اوربایت دندان یکی از ناهنجاری‌های شایع در کودکان و بزرگسالانی است که برای اصلاح بی نظمی دندان‌های خود به ارتودنتیست مراجعه می‌کنند. درمان این عارضه در سنین کودکی به کمک روش‌های ساده ارتودنسی امکانپذیر است. اما در موارد شدید و در بزرگسالان ممکن است نیاز به عمل جراحی فک وجود داشته باشد. بی توجهی به اوربایت دندان و به تعویق انداختن اقدام برای درمان آسیب‌های جدی به سلامت دهان و دندان‌ها وارد می‌کند.
