برگشت دندان بعد از ارتودنسی و نامرتب شدن دوباره دندان‌ها یکی از نگرانی‌های افرادی است که درمان ارتودنسی را انجام می‌دهند. به طوری که آیا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد سوال رایج اغلب آن‌ها است.
برگشت ارتودنسی و جابجایی مجدد دندان‌ها بعد از برداشتن تجهیزات ارتودنسی تنها در تعداد معدودی از بیماران رخ می‌دهد. در واقع برگشت دندان بعد از ارتودنسی تنها در حدود 5 درصد بیماران رخ می‌دهد و 95 درصد بقیه بدون هیچ گونه مشکلی از درمان خود رضایت دارند.
در ادامه این مطلب قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم که «آیا ارتودنسی برمیگردد؟» و «اگر ارتودنسی برگشت چه کنیم؟». پس تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
آیا ارتودنسی برمیگردد؟
منظور از برگشت درمان ارتودنسی تمایل دندان‌ها به جابجایی و برگشت به موقعیت قبلی خود است. بنابراین پاسخ این سوال که آیا ارتودنسی برمیگردد، مثبت است. زیرا دندان‌ها به طور طبیعی و ذاتی تمایل به حرکت و جابجایی دارند. اگرچه این حرکت بسیار ریز و جزئی است اما در طولانی مدت می‌تواند باعث بهم ریختگی مجدد دندان‌ها بعد از ارتودنسی شود. جابجایی دندان بعد از ارتودنسی بیشتر در دندان‌های جلویی فک پایین مشاهده می‌شود.
حتی افرادی که به طور مادرزادی و بدون درمان ارتودنسی دندان‌هایی صاف، مرتب و هماهنگ دارند با افزایش سن متوجه می‌شوند دندان‌هایشان به مرتبی گذشته نیست و تا حدی کج و نامنظم شده‌اند.
البته با پیشرفت روش‌ها و تجهیزات ارتودنسی، راهکارهای متعددی برای پیشگیری از کج شدن دندان بعد از ارتودنسی و درمان برگشت ارتودنسی ابداع شده است و نگرانی در مورد برگشت ارتودنسی وجود ندارد.
علت برگشت دندان بعد از ارتودنسی
دندان‌ها بعد از جابجایی که طی درمان ارتودنسی برایشان اتفاق می‌افتد، برای تثبیت شدن در جایگاه جدید نیاز به زمان دارند. زیرا مدتی طول می‌کشد که بافت‌ها و ساختارهایی که دندان را در جای خود نگه می‌دارند به موقعیت جدید عادت کنند. با این حال احتمال برگشت ارتودنسی همواره وجود دارد. مهمترین علل برگشت پذیری ارتودنسی شامل موارد زیر است:
عدم مهارت کافی متخصص ارتودنسی
یکی از مهمترین دلایل جابجایی دندان بعد از ارتودنسی عدم مهارت ارتودنتست است. در صورتی که متخصص ارتودنسی مهارت و تجربه کافی در مورد تشخیص علت ناهنجاری فک و دندان نداشته و برنامه درمانی درستی را برای شما انتخاب نکند، به احتمال زیاد درمان ارتودنسی شکست خورده و بعد از ارتودنسی دندان‌ها کج و نامرتب خواهند شد. بنابراین اگر می خواهید خیالتان از بابت برگشت دندان بعد از ارتودنسی راحت باشد، به ارتودنتیست مجرب مراجعه نمایید.
مشکلات فک و دندان
بازگشت مشکلات فک و دندان بعد از ارتودنسی در افرادی که ارتودنسی را در سن بلوغ یا قبل از آن انجام می‌دهند، احتمال بالایی دارد. با رشد نامحسوس استخوان فک پایین یا رشد منفی فک، ناهنجاری فک و دندان ممکن است دوباره ایجاد شده و موجب بازگشت درمان ارتودنسی شود. برای جلوگیری از برگشت درمان ارتودنسی، قبل از شروع درمان با ارتودنتیست خود مشورت کرده و مراقبت بعد از ارتودنسی را جدی بگیرید.
بی توجهی به دستورالعمل‌های ارتودنتیست
ارتودنتیست بعد از پایان درمان به شما توصیه‌هایی می‌کند که رعایت آن‌ها تا حد زیادی از بازگشت درمان ارتودنسی جلوگیری می‌کند. بی توجهی به این دستورالعمل‌ها می‌تواند دندان‌های صاف و مرتب شده شما را بهم بریزد. بعد از درمان ارتودنسی سعی کنید برنامه غذایی متعادل و سبک زندگی سالمی را دنبال کنید. همچنین بهتر است از مصرف خوراکی‌های سفت و سخت اجتناب نمایید.
عدم استفاده درست از نگهدارنده‌ها
یکی از روش‌هایی که بعد از درمان ارتودنسی برای تثبیت دندان‌ها در موقعیت جدید و جلوگیری از جابجایی آن‌ها به کار می‌رود استفاده از نگهدارنده ارتودنسی مطابق با آموزش ارتودنتیست است. چنانچه به درستی از ریتینرها استفاده نکرده یا استفاده از آن‌ها را کنار بگذارید به زودی شاهد برگشت دندان‌ها به موقعیت نادرست خود خواهید بود.
نکشیدن دندان قبل از ارتودنسی
در برخی موارد لازم است قبل از درمان ارتودنسی به منظور ایجاد فضای کافی برای جابجایی دندان‌ها، یک چند دندان کشیده شود. برخی افراد در مقابل این عمل مقاومت کرده و به درمان بدون کشیدن دندان اصرار دارند. اینکار جایجایی و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی را بسیار محتمل می‌کند. در این شرایط متخصص ارتودنسی برای جلوگیری از برگشت ارتودنسی کشیدن دندان یا جراحی فک را تجویز می‌کند.
از دست دادن دندان و باز شدن فضا بعد از ارتودنسی
در صورتی که فرد بعد از درمان ارتودنسی یک یا چند دندان خود را از دست بدهد فضای خالی ایجاد شده در فک موجب تمایل بیشتر دندان‌ها برای جابجایی و پر کردن فضای خالی می‌شود. در این حالت متخصص ارتودنسی با توجه به میزان فضای باز شده، شکل و اندازه طبیعی دندان درمان‌های بازسازی اندازه طبیعی دندان مانند ایمپلنت را توصیه می‌کند.
دندان قروچه
یکی دیگر از علل برگشت ارتودنسی عادت دندان قروچه است. فشار ناشی از ساییدن دندان‌ها روی هم فک پایین را به سمت جلو رانده و باعث می‌شود فشار زیادی به دندان‌های بالا وارد شود. فشار مداوم به دندان‌ها روی موقعیت قرارگیری آن‌ها تاثیر گذاشته و باعث جابجایی و نامرتب شدن آن‌ها می‌شود.
ژنتیک
ژنتیک عامل قدرتمندی است که می‌تواند موقعیت قرارگیری دندان‌ها و جایجایی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که با کمک درمان ارتودنسی متحرک یا ثابت توانسته‌اند دندان‌های خود را صاف و مرتب کنند، ممکن است به دلایل ژنتیکی ترتیب دندان‌هایشان بهم ریخته و به ارتودنسی مجدد نیاز داشته باشند. در صورت داشتن سابقه خانوادگی در زمینه نامرتبی دندان‌ها، قبل از انجام ارتودنسی با دندانپزشک خود مشورت کنید.
افزایش سن
با افزایش سن دندان‌ها ضعیف‌تر شده و تحت تاثیر هر عامل و فشاری که به آن‌ها وارد شود قرار گرفته و حرکت می‌کنند. به همین دلیل احتمال جابجایی دندان بعد از ارتودنسی با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
حتی در صورت استفاده درست از نگهدارنده‌ها اگر بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نکنید احتمال نامرتب و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی وجود دارد. زیرا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان سبب بروز بیماری‌های لثه، پوسیدگی، لق شدن دندان‌ها و از دست دادن آن‌ها خواهد شد. این اتفاق فضای خالی و شرایط را برای جابجایی و نامنظم شدن دندان‌ها فراهم می‌کند. استفاده از مسواک مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن نواحی غیر قابل دسترس دندان و نخ دندان کشیدن مرتب، باید از اقدامات بهداشت روزانه فرد باشد.
برخورد ضربه به صورت
برخورد ضربه به صورت یا وارد آمدن فشار به لثه و ریشه دندن آسیب وارد کرده و باعث کج شدن و جابجایی دندان بعد از ارتودنسی می‌شود. معمولا این آسیب‌ها به صورت اتفاقی رخ می‌دهد. لذا برای جلوگیری از برگشت دندان بعد از ارتودنسی از سعی کنید در شرایط پرخطر قرار نگرفته و سر و صورت خود را از آسیب حفظ کنید.
اگر ارتودنسی برگشت چه کنیم؟
ارتودنسی و مرتب کردن دندان‌ها با تجهیزات و دستگاه‌های مختلف پایان کار نیست. بعد از برداشتن تجهیزات ارتودنسی باید مرحله تثبیت ارتودنسی انجام شود.
به دلیل اینکه احتمال برگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی وجود دارد برای تثبیت نتایج به دست آمده از ریتینر یا نگهدارنده ارتودنسی استفاده می‌شود. نگهدارنده‌های ارتودنسی تجهیزات ثابت یا متحرکی هستند که به پشت دندان‌ها یا روی آن‌ها متصل شده و از جابجایی دندان‌ها جلوگیری می‌کنند. در صورتی که فرد از نگهدارنده به درستی استفاده کند احتمال برگشت ارتودنسی تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
با این وجود اگر ارتودنسی برگشت چه کنیم؟ چنانچه شما جز آن 5 درصد نادری هستید که بازگشت ارتودنسی را تجربه کردید باید به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید. اینبار ارتودنتیست با توجه به وضعیت بیمار طرح درمان جدیدی را برایش در نظر می‌گیرد که موفقیت آمیز بوده و نتایج آن دائمی است. البته بخش زیادی از موفقیت یا شکست درمان ارتودنسی به بیمار، میزان پایبندی او به دستورالعمل‌های دندانپزشک و رعایت بهداشت دهان و دندان بستگی دارد.
درمان برگشت ارتودنسی
هنگامی که برای درمان برگشت ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، با توجه به وضعیت دندان‌ها ممکن است روشهای درمانی مختلفی برای شما در نظر گرفته شود. در صورتی که برگشت ارتودنسی به تازگی اتفاق افتاده و مقدار آن جزئی باشد، متخصص ترجیحا روشهای ساده و استفاده مجدد از ریتینرها را توصیه می‌کند. اما چنانچه وضعیت فم و دندان‌ها تا حد زیادی بهم ریخته و مدت طولانی از برگشت دندان‌ها گذشته باشد ممکن است نیاز به ارتودنسی مجدد داشته باشید.
به طور کلی گزینه‌های درمان برگشت ارتودنسی عبارتند از:
تهیه ریتینرهای جدید
با کمک ریتینرهای جدید میتوان حرکت جزئی و اندک دندان‌ها را اصلاح کرده و از جابجایی بیشتر آن‌ها جلوگیری کرد. معمولا ریتینرهای جدید که برای اصلاح دندان‌های جابجا شده تهیه می‌شوند اگر چند ساعت در روز در دهان قرار بگیرند وظیفه خود را انجام می‌دهند و نیازی به استفاده مداوم از آن‌ها نیست. البته در این مورد متخصص ارتودنسی توضیحات و دستورالعمل‌های لازم را به شما می‌دهد.
استفاده از انواع نگهدارنده‌های ارتودنسی
انتخاب نوع نگهدارنده یا پلاک ارتودنسی به نیازهای بالینی فرد، درخواست بیمار و رضایت دندانپزشک و بیمار از نحوه مراقبت ریتینر بستگی دارد. دسته بندی کلی انواع نگهدارنده ها شامل زیر است:
ریتینرهای ثابت
این نوع نگهدارنده ارتودنسی سیم نازک و منعطفی است که پشت دندان‌های جلویی فک و بالا و پایین قرار گرفته و با کمک ماده کامپوزیت به دندان‌ها چسبانده می‌شود. نگهدارنده ثابت احتمال برگشت ارتودنسی را به طور کامل از بین می‌برد. در صورت شل شدن یا تغییر شکل این ریتینر باید به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
ریتینرهای متحرک
نگهدارنده متحرک ارتودنسی دستگاهی است که از ترکیب سیم‌های فلزی، قلاب و مواد اکریلیکی به صورت سفارشی برای هر فرد ساخته می‌شود. این نگهدارنده را میتوان به راحتی از دهان خارج کرد. بنابراین استفاده از آن و تمیز کردن دندان‌ها ساده‌تر از نوع ثابت است. مدت زمان استفاده از ریتینر متحرک به دستور پزشک بستگی دارد. به طور کلی در سه ماه اول بعد از اتمام مراحل سیم کشی دندان به طور شبانه روزی باید ریتینر در دهان قرار بگیرد. بعد از آن با توجه به وضعیت تغییر و جابجایی دندان‌ها با دستور پزشک فقط شب‌ها یا چند ساعت در طول روز لازم است که آن را در دهان‌تان بگذارید. ریتینر هالی و ریتینر نامرئی اسیکس از جمله نگهدارنده‌های متحرک ارتونسی هستند.
ارتودنسی مجدد بعد از برگشت
در مواردی که برگشت ارتودنسی خیلی چشم گیر باید و مدت زمان زیادی از جابجایی مجدد دندان‌ها بعد از ارتودنسی گذشته باشد، ارتودنتیست درمان ارتودنسی مجدد را به بیمار توصیه می‌کند. برای ارتودنسی مجدد دندانپزشک بعد از بررسی وضعیت دندان‌ها با کمک اشعه ایکس و عکسبرداری یکی از روشهای ارتودنسی را برای درمان برگشت ارتودنسی در نظر می‌گیرد. انتخاب نوع روش به میزان برگشت ارتودنسی و تعداد دندان‌های جابجا شده بستگی دارد.
روشهای متداول برای ارتودنسی مجدد شامل موارد زیر است:
- الاینرهای ساده
- ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین
- ارتودنسی ثابت و فلزی معمولی
- قرار دادن براکت‌های ثابت سرامیکی روی 6 دندان جلویی
نحوه پیشگیری از جابجایی و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی
برای کاهش برگشت پذیری دندان‌ها بعد از ارتودنسی رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
- استفاده منظم از ریتینرها مطابق با دستور و توصیه دندانپزشک
- مراجعه مرتب به دندانپزشک برای بررسی وضعیت دندان‌ها
- مراقبت از پلاک‌های ارتودنسی در برابر ضربه و فشار
- نگهداری ریتینرهای متحرک در آب به منظور جلوگیری از تغییر شکل و حجم آن‌ها
- مراقبت از دندان‌ها در طول درمان ارتودنسی در مقابل آسیب‌ها و وارد آمدن ضربه
- رعایت بهداشت دهان و دندان و تمیز کردن صحیح سیم، براکت و پلاک‌های ارتودنسی
- پرهیز از جویدن اشیا سفت و سخت مانند ناخن، مداد و غیره
- مصرف غذاهای نرم
- استفاده از نایت گارد و تلاش برای ترک عادت دندان قروچه
کلام آخر
برگشت ارتودنسی و جابجایی و کج شدن دندان‌ها بعد از ارتودنسی بخش طبیعی این درمان است. اما این بدان معنا نیست که بعد از درمان ارتودنسی دندان‌ها حتما به وضعیت اولیه برگشته و راهی برای جلوگیری از بروز این مشکل و اصلاح آن وجود ندارد.
احتمال تغییر موقعیت دندان‌ها و کج شدن آن‌ها در صورت مراقبت و استفاده صحیح از پلاک‌های نگهدارنده تا حد زیادی کاهش می‌یابد. اما چنانچه مدتی بعد از درمان ارتودنسی متوجه تغییرات جزئی در نظم دندان‌ها شدید بهتر است هرچه سریعتر به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید تا اقدامات لازم برای اصلاح عارضه و جلوگیری از بازگشت ارتودنسی به موقع برای شما صورت پذیرد.
